سفارش تبلیغ
صبا ویژن

کودکان بیش فعال در مدرسه

مقاله کودکان بیش فعال در مدرسه که در حال مطالعه آن هستید، از سری مقالات مرتبط با بیش فعالی کودکان است که توسط مجموعه درمانی فرزندان برتر تهیه و در اختیار خانواده ها قرار گرفته است.

صفحه مقالات تولید شده حوزه بیش فعالی کودکان همگی از مقالات بسیار مناسب و جذاب این حوزه هستند.

در نظر داشته باشید مقالاتی که در این سایت مطالعه می فرمائید همگی جنبه اطلاع رسانی داشته و به هیچ عنوان از این مقالات در درمان خودسرانه کودک خود استفاده نکنید.

بین کودکان از نظر میزان تحرک، فعالیت و جنب و جوش تفاوت بسیاری وجود دارد. برخی از کودکان از همان ابتدا دارای جنب و جوش زیادی بوده و آنها دائماً در حال تکان دادن دست و پای خود هستند.

 با افزایش سن میزان تحرک آنها نیز افزایش می یابد به نحوی که قادر نیستند برای مدت زمان کمی نیز آرام باشند، والدین باید مدام در حال مواظبت از آنها باشند. این گروه از کودکان به کودکان شیطون در بین مردم شناخته می شوند.

 گروه دیگری از کودکان نیز وجود دارند که از زمان تولد به شدت آرام بوده و موقع شیر خوردن و خوابیدن هیچ مشکلی ایجاد نمی کنند. طبق بررسی های صورت گرفته مشخص شد که هر دو گروه کودکان سالم بوده و فاقد هر گونه بیماری یا آسیب مغزی هستند.

در مواردی نیز کودکانی وجود دارند که از همان روزهای نخست تولد رفتاری متفاوت با دو گروه قبل دارند، از جمله این رفتارها می توان گریه و شیون مداوم، سخت به خواب رفتن، حواس پرتی و برگرداندن صورت در زمان خوردن شیر اشاره کرد.

زمانی که این کودکان بزرگتر می شوند با سایر کودکان تعامل دوستانه نداشته و در بازی های گروهی نوبت رعایت نمی کنند، همچنین به شدت جنب و جوش دارند و در مواردی نیز وسایل را به سمت اطرافیان پرت می کنند.

 بروز چنین رفتارهایی سبب کاهش آسایش والدین شده و انتقاد از کودک را در پی دارد که در نهایت باعث می شود که اعتماد به نفس و عزت نفس کودک کاهش یابد‌. تشخیص این اختلال معمولاً قبل از سه سالگی اتفاق می افتد اما موارد بسیاری از این کودکان در مدرسه و با تشخیص معلمان به مراکز درمانی مراجعه می کنند.

مدرسه بین اکثر کودکان مکانی محبوب محسوب نمی شود به دلیل اینکه باعث محدود شدن آنها بعد از هفت سال بازی و آرامش می شود.

در مدرسه کودکان به اجبار باید به مدت چند ساعت روی صندلی ساکت نشسته و به سخنان شخصی که نمی شناسند گوش دهند. کودکان در روزهای نخست به دلیل نداشتن دوست چندان مایل نیستند به مدرسه بروند اما با گذشت زمان و آشنایی بیشتر با محیط مدرسه، کم‌کم به معلم و مدرسه علاقه پیدا می کنند.

اما درباره کودک بیش فعال قضیه تفاوت دارد و مدرسه باعث محدودیت رفتاری این کودکان می شود.

کودکان بیش فعال به شدت ناآرام و بیقرار هستند و قادر به اجرای دستورالعمل ها نبوده و نمی توانند کارها را تا انتها انجام دهند. از دیگر رفتارهای کودکان بیش فعال در مدرسه می توان به کم توجهی، فراموشکاری و گم کردن وسایل و انجام کارهای خطرناک مانند آویزان شدن از درخت اشاره کرد.

 کم توجهی و نداشتن تمرکز یکی از مشخصه های بارز کودکان بیش فعال است. معلم در مواجهه با یک کودک بیش فعال با کار سختی رو به رو است و رفتار آموزگار تاثیر زیادی در علاقمندی این کودکان به مدرسه و تحصیل دارد.

 با ورود کودکان بیش فعال به دبستان، آن ها با دو مشکل اساسی روبه رو می شوند‌. این کودکان به دلیل عدم تمرکز حواس و ناتوانی در آرام نشستن بر روی صندلی، چندان توجهی به مطالب معلم نمی کنند و دچار مشکل یادگیری می شوند.

 همچنین به دلیل ناتوانی در اتمام رساندن کارها، قادر نیستند فعالیت ها و تکالیف مدرسه را انجام دهند. بیشتر کودکان بیش فعال در نوشتن و خواندن دچار مشکل هستند و به دلیل عدم تمرکز برای درک حروف و اعداد ممکن است آنها را برعکس یا تغییر شکل یافته ببینند که باعث شده اغلب آنها در سال اول دبستان مردود گردند.

مشکل دوم کودکان بیش فعال در بازی های گروهی و ارتباط با سایر بچه ها است. این کودکان به دلیل رعایت نکردن نوبت در بازی ها، انجام کارها بدون تفکر قبلی و بروز رفتارهای ناگهانی مانند خندیدن یا گریه کردن باعث می شوند که در بین بچه ها محبوب نباشند و از آنها دوری می شود.

برای درمان کودکان بیش فعال فقط دارو درمانی پاسخگو نبوده و نیاز است که روش های تربیتی و نحوه برخورد درست کودکان مبتلا، آموزش داده شود. حمایت ها و آموزش های صحیح به کودک بیش فعال کمک می کند تا به سمت موفقیت قدم بردارد.

در ادامه برای مدیریت رفتار کودکان بیش فعال در دبستان 50 پیشنهاد و راهکار ارائه شده است که مطالعه آن کمک کننده خواهد بود:

1- کودک بیش فعال به دلیل نداشتن تمرکز کافی سریع حواسش پرت می شود، برای رفع این مشکل بهتر است که صندلی او در ردیف اول و یا کنار معلم باشد.

2- استفاده از روش های عملی نسبت سخنرانی معلم برای یادگیری کودک بیش فعال تاثیر بهتری دارد.

3- زمانی که معلم از نکات جدیدتر در آموزش خود استفاده کند، کودک بیش فعال یادگیری بهتری دارد.

4- کودک بیش فعال دارای فعالیت های تکانشی هست، تکرار تمرین خود گویی مانند "صبر کن، کمی بیشتر دقت کن" باعث بهبود این رفتارها خواهد شد.

5- عضویت در گروه های کلاسی و انجام فعالیت ها به شکل گروهی برای دانش آموز بیش فعال تاثیر زیادی دارد.

6- بهتر است که فعالیت ها و مسئولیت های کودک بیش فعال به قسمت های کوچکتر تفکیک شوند.

7- تشویق و دادن پاداش در زمان های کوتاه باعث کاهش علائم این اختلال و تکرار رفتارهای مطلوب خواهد شد.

8- برقراری تماس چشمی و نگاه کردن سریع نیز کمک کننده است.

9- جهت تاکید بر قسمت های درس، بهتر است که از حالات و حرکات بدنی استفاده گردد.

10- زمانی که کودک بیش فعال بر نیمکت تک نفره بنشیند برای خود و سایر همکلاسی ها بهتر خواهد بود.

11- استفاده از رنگ ها و موارد دیداری مانند نقاشی، عکس و فیلم و موارد لمسی مانند گچ، کاغذ خمیر باعث آموزش بهتر کودک بیش فعال می شود.

12- هوش بیشتر کودکان بیش فعال خوب بوده و محیط سازماندهی شده کمک می کند که آن ها از توانایی ها و استعدادهای خود استفاده کنند.

13- در زمان انجام تکالیف تاکید بر جزئیات و منظور اصلی درس به انجام درست آنها کمک خواهد کرد.

14- استفاده از روش یادداشت برداری باعث کمک به کودکان بیش فعال مخصوصاً آن هایی که مشکل شدید تری دارند، می شود.

15- بهتر است که در زمان انجام تکالیف و تمارین مدرسه، بر کارهای کودک نظارت صورت گیرد.

16- به دلیل جنب و جوش فراوانی که کودکان بیش فعال دارند، نیاز است گاهی به حیاط رفته و دوباره به کلاس برگردد.

17- استفاده از رنگ ها برای سازمان دهی امور به او کمک خواهد کرد.

18- سرزنش کودک بیش فعال و استفاده از جملاتی مانند، دقت کن، حواست کجاست؟ باعث تشدید اضطراب در آنها و عملکرد آنها را کاهش می دهد.

19- روش های تقویت حافظه همچون تصویر سازی ذهنی، ارتباط برقرار کردن بین موضوعات مختلف، داستان سازی، تهیه تقویم و جدول زمانی و ... به یادگیری بهتر کودکان بیش فعال کمک می کند.

20- بین اختلال بیش فعالی و هوش کودک رابطه ای وجود ندارد و تنبیه و روش های اضطراب زا باعث تشدید علائم این اختلال می شوند.

21- در مواجهه با کودکان بیش فعال صبوری نیاز است به دلیل اینکه آنها دچار اختلال در زمینه درک و احساس بوده و قادر به تنظیم و سازماندهی رفتارهای خود نیستند.

22- چنان چه والدین کودکان بیش فعال به طبقه بندی کارهای خود بپردازند، به روند درمانی کودک خود کمک خواهند کرد. به طور مثال در یک پوشه، کارهایی که به اتمام رسیده اند قرار گیرد و در پوشه دیگری کارهای ناتمام.

23- مرور و خواندن جز به جز فصل ها و قسمت های بزرگ برای این کودکان بهتر است.

24- آموزش سریع، انجام دادن کارها و مرور آن ها برای کودکان بیش فعال ضروری است.

25- درس خواندن کودک با یک نفر دیگر تاثیر بیشتری بر یادگیری دارد.

26- تهیه تقویم روزانه و نوشتن کارهای روزمره نیز موثر است.

27- کودک باید در محیط مدرسه، سر ساعت داروهای خود را مصرف کند.

28-در بعضی از مدارس برای آموزش بهتر کودکان بیش فعال کلاسهای آموزشی خاصی برگزار می شود که یادگیری آن ها را سرعت می بخشد.

29- تشویق های کلامی و تهیه کادو باعث تکرار رفتارهای خوب کودک بیش فعال را در پی دارد.

30- تذکر نسبت به رفتارهای نامناسب کودک و صحبت راجع به آنها نیز باعث کاهش بروز چنین رفتارهایی خواهد شد.

31- تعیین قوانین و مقررات ثابت برای کودک،  کمک به انجام درست انتظارات و درخواست ها می کند.

32- زمانی که کودک بیش فعال کار ناشایستی انجام داد، تغییر مکان او و قرار دادن نزدیک معلم، به بهانه نزدیکی بیشتر به تخته، نتیجه مثبتی در می دارد.

33- این که چند دانش آموز بیش فعال در کنار هم باشند، کار درستی نبوده و بهتر است کودک بیش فعال در کنار دانش آموز زرنگ از نظر تحصیلی بنشیند.

34- کودکان بیش فعال تمرکز حواس کافی ندارند و بهتر است در کنار پنجره، انتهای کلاس و کنار کلید برق قرار نگیرند تا کمتر دچار حواس پرتی شوند.

35- چنانچه کودک بیش فعال در زمان تدریس درس جدید، نزدیک معلم باشند درس را بهتر می آموزند.

36- کودکان بیش فعال از نظر شخصیتی معمولاً مدبر و راهبر هستند و تدریس مبحث جلسه قبل در کلاس برای آن ها مفید است.

37- جهت آموزش غیر مستقیم درس می توان از دانش آموزان بیش فعال و کم دقت، درخواست کرد که توضیح همان مبحث را انجام دهند.

38- برای جلوگیری از شیطنت این دانش آموزان، رفع نیاز آنها جهت مرکز توجه بودن و مطرح شدن کارآمد است.

39- لحن کلام و وضعیت ایستادن درست معلم در زمان تدریس باعث تمرکز بهتر دانش آموز بیش فعال به درس خواهد شد.

40- استفاده از وسایل کمک آموزشی مانند فیلم، نوارهای آموزشی، کارت های بازی و... اشتیاق دانش آموزان به ویژه افراد مبتلا به بیش فعالی به درس را افزایش می دهد.

41- برای جلب توجه دانش آموز بیش فعال در زمان پرسیدن درس می توان نام کوچک او را صدا زد.

42- یکی دیگر از روش های افزایش تمرکز برای دانش آموز بیش فعال این است که معلم در کنار او قرار گرفته، بدون برداشتن کتاب و با انگشت یا خودکار به نکات مهم درس اشاره کند.

43- زمانی که در کلاس از آموزن های هوش، سنجش دقت و سرعت و... استفاده شود، کلاس درس برای این دانش آموزان جذابیت بیشتری دارد.

44- صحبت درباره شیطنت ها و اشتباهات و ... کودکان بیش فعال کار درستی نبوده و باعث عصبانیت، پرخاش و... بیشتر آنها شده و بروز آن رفتارها را هدفمند می کند.

45- افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس باعث شکل گیری بهتر شخصیت کودک شده و تاثیر مثبت بر رفتار او خواهد داشت.

46- برای نتیجه گیری بهتر نیاز است که اطرافیان نسبت به آن ها با رفتاری ملایم، صبر، حوصله و منطق رفتار کنند.

47- رابطه و تعامل درست بین معلمان و والدین جهت بررسی و تعیین برنامه هایی برای کودک بیش فعال ضروری است. در این برنامه ها معمولاً مواردی مانند سنجش کودک، تنظیم برنامه درسی، ایجاد تغییر در کلاس درس، روش های آموزشی مناسب برای دانش آموزان بیش فعال مطرح می شود.

48- حمایت والدین از معلم و کارهایی که برای کودکان بیش فعال انجام می دهد، کمک فراوان به یادگیری بهتر این کودکان می کند.

49- بعضی از دانش آموزان بیش فعال نمی توانند با دست بنویسند، قرار دادن رایانه در کلاس درس به یادگیری آن ها کمک خواهد کرد.

50- کمک به دانش آموزان بیش فعال جهت انجام فعالیت های بدنی در مدرسه باعث عملکرد بهتر آن ها خواهد شد. به طور مثال معلم می تواند به کودک اجازه دهد تا پای تخته سیاه کاری را انجام دهد.

طبق اخبار منتشر شده در مدارس آلمانی برای کنترل علائم بیش فعالی در دانش آموزان مبتلا، جلیقه های پر از ماسه طراحی شده است که باعث تغییر قابل توجه رفتار در آن ها شد.

نکته آخر

هر کودک دارای استعدادهای مختلفی است. والدین باید جهت موفقیت کودک بیش فعال خود توانایی های او را بشناسند و زمینه برای شکوفایی آنها فراهم کنند. این توانایی ها ممکن است در کارهای هنری، ورزشی، فنی و... باشد.

در صورتی که والدین برای رشد کودک بیش فعال خود زمینه را فراهم و با هر موفقیت او در این فعالیت ها تشویق کنند باعث بهبود اعتماد به نفس و عزت نفس کودک شده و علائم این اختلال نیز کاهش می یابد.

اغلب کودکان بیش فعال دارای هوش بسیار بوده و از نظر اخلاقی نیز مهربان هستند. رفتار درست اطرافیان باعث ظهور و رشد هوش و خلاقیت کودکان بیش فعال می شود. تعداد زیادی از افراد مهم و تاثیر گذار در جهان به این اختلال مبتلا بوده اند و حتی مواردی از آنها نیز به علت بروز رفتارهای خاص از مدرسه اخراج شده اند اما حمایت های خانواده و آموزش درست آنها موجب شد که تبدیل به دانشمندان، هنرمندان و... مانند آلبرت انیشتین، توماس ادیسون، بتهوون، آبراهام لینکن و لویی پاستور شوند.

 

کودکان بیش فعال در مدرسه


آموزش کودکان بیش فعال

آموزش و تربیت کودکان دارای اختلال بیش فعالی نسبت به دیگر بچه ها سختر بوده و نیاز است که پدر و مادرها خلاقیت و نوآوری بیشتری در روش های تربیتی خود به کار ببرند‌.

 به طور کلی کودکان از نظر سختی تربیت به دو گروه تقسیم می شوند: گروه نخست کودکانی هستند که تربیت آنها سخت است و گروه دوم کودکانی اند که تربیت آنها نسبت به سایر بچه ها سختر است‌.

برخی از والدین در اغلب مواقع بیان می کنند که یکی از فرزندان آن ها نسبت به بقیه رفتار درستی نداشته و حتی باعث آزار اطرافیان نیز می شود و نمی دانند برای تربیت و آموزش او چه کاری باید انجام دهند.

کودکان دارای مهارت، استعداد و سلایق مختلف و متنوعی بوده و رفتارهای مختلفی نیز بروز می دهند. اینکه بدانیم چرا تربیت یک کودک نسبت به سایرین سخت تر است چندان اهمیتی ندارد و مهم طرز برخورد والدین با این مسئله است. در این مقاله به مسائل مرتبط با تربیت و آموزش کودکانی که دارای اختلال بیش فعالی و یا سایر مشکلات هستند، پرداخته شده است.

چرا آموزش یک کودک نسبت به سایر بچه ها سخت تر است؟

تربیت و آموزش برخی از کودکان، نیازمند صرف زمان و انرژی فراوان والدین آن ها است‌. در صورتی که پدر و مادرها مایل هستند که تمام فرزندان آنها به موفقیت برسند اما دارای کودکانی هستند که تربیت و آموزش آن ها نسبت به بقیه بچه ها سخت تر است حتما باید در زمینه فرزند پروری تلاش بیشتری داشته باشند.

 آموزش کودکانی که دارای اختلال بیش فعالی هستند برای پدر و مادرها و همچنین معلمان به منزله یک چالش بزرگ است. به دلیل اینکه این کودکان در مقایسه با سایر بچه ها از مشکلاتی مانند عدم توجه و تمرکز و بیش فعالی نیز رنج می برند.

برای بهبود کودکانی که اختلال بیش فعالی دارند و همچنین با مشکلات ضعف در توجه مواجه هستند، باید 4 جنبه درمانی در نظر گرفته شود:

  • مدیریت پزشکی که معمولا با تجویز دارو همراه است.
  • تنظیم برنامه های آموزشی
  • جلسات مشاوره به صورت فردی یا گروهی
  • تنظیم برنامه های رفتاری

آموزش کودکان بیش فعال و دارای مشکلات تربیتی

عدم توجه و انجام حرکات بیش فعالی برخی از کودکان، موجب بروز رفتار تکانشی  آن ها می شود. از دیگر دلایل بروز رفتارهای نا مناسب این کودکان می توان مصرف داروهای درمان کننده آلرژی و همچنین نا امیدی کودکان از درمان را نام برد. این عوامل سبب می شوند که آموزش آن ها نسبت به سایر کودکان دشوار گردد.

والدین حتما باید نسبت به اینکه چه عاملی باعث بروز رفتار نامناسب کودک شده، آگاهی کسب کنند و در طول دوره تربیت و آموزش این قبیل کودکان باید صبر و شکیبایی بیشتری از خود نشان دهند.

زمانی که کودکان بیش فعال رفتار نا مطلوبی را بروز می دهند بهتر است که دخالت والدین در زمان مناسب صورت گیرد تا سریع تر این کودکان آرام شوند.

 به طور مثال بهتر است زمانی که مادر یک کودک بیش فعال، رفتاری مبنی بر این اختلال از فرزند خود دید، در زمان مناسب وارد عمل شود. او باید با مشاهده رفتار هیجان زده و بیش فعال کودک به او بگوید: امروز رفتار نا مناسب و هیجان زده ای داشتی اما بهتر است که دیگر آرام شوی. تا به این لحظه زمان خودت را به خوبی سپری کردی و من دوست ندارم دچار مشکل شوی. پس بهتره چند دقیقه با هم وقت بگذارنیم. دوست دارم الان برایت یک قصه تعریف کنم و تو بهتره با کشیدن چند نفس عمیق خودت را آرام کنی.

چنان چه مادر تا وقتی که رفتار کودک، غیر قابل کنترل شود صبر کند، به سختی می تواند او را آرام کند. در این شرایط نیاز است که مادر خونسرد بوده تا کودک سریع تر آرام شود‌.

 عصبانیت و فریاد زدن بر سر کودک موجب می شود که رفتارهای بدتری را بروز دهد‌. در این روش مادر نباید با حرف زدن به او بگوید که آرام شود، بلکه بهتر است در کنار فرزند خود بماند و با کمک تعریف داستان سبب شود کودک از انجام حرکات و رفتارهای نامناسب منصرف گردد.

گروهی از کودکان نیز زمانی آرام می گردند که موسیقی ملایم و یا داستان صوتی بشنوند و یا تلویزیون تماشا کنند. مادر می تواند از این روش در زمانی که کودک دچار هیجان زیادی شد، استفاده کند و کودک نیز می آموزد که با کنترل رفتار خود می تواند یک باز خورد خوب کسب کند. این تکنیک برای بسیاری از کودکان موثر است.

نکات و راه حل های خانگی جهت آموزش کودکان بیش فعال

ثبات رفتاری پدر و مادر ها باعث آموزش و تربیت بهتر کودکان بیش فعال می شود. این کودکان برای اینکه بتوانند یک رفتار خوب بروز دهند نیازمند ساختار صحیح رفتاری هستند.

والدین حتما باید برنامه ای تنظیم کنند که در آن ساعات و نحوه امور روزانه کودک بیش فعال ذکر شده باشد. به طور مثال زمان بیداری از خواب، غذا خوردن، انجام فعالیت های مدرسه، انجام بازی، دیدن تلویزیون و ....

برای تاثیر گذاری بهتر این برنامه ها نیاز است که نکاتی رعایت شود:

  • پدر و مادرها برای اینکه درک و علاقه کودک جهت استفاده از این برنامه افزایش یابد، حتما باید ساعت و یا تایمری جهت یاد آوری تهیه کنند و این وسایل کمک می کند که کودک بیش فعال که دچار مشکل توجه و حواس پرتی است نسبت به این امور تمرکز بیشتری داشته باشد.
  • والدین نباید بدون اطلاع قبلی، برنامه های تنظیم شده را تغییر دهند. کودکان بیش فعال باید نسبت به هر گونه تغییر از قبل اطلاع داشته باشند تا بتوانند خود را با شرایط جدید وقف دهند. مطلع شدن در لحظه آخر از تغییرات، تاثیر خوبی بر آموزش و تربیت آنها نخواهد داشت.
  • نیاز است که قوانین و مقررات بر روی کاغذی نوشته شوند. زیرا این کودکان معمولا فراموشکار هستند‌ و به سختی مسائل را به یاد می آورند. پدر و مادرها می توانند برای استفاده از این جدول و عمل به قوانین آن، جوایز تشویقی تعیین کنند تا کودکان برای اجرای این قوانین انگیزه بیشتری بگیرند.
  • همچنین باید عواقب عمل نکردن به برنامه نیز نوشته شود تا کودک از قبل نسبت به تشویق ها و تنبیه ها آگاه شود. همانطور که اشاره شد این کودکان به دلیل فقدان توجه و فراموشکاری در صورت مکتوب نشدن قوانین، ممکن است این برنامه ها را از یاد ببرند.
  • حتما نیاز است که والدین در زمان بیان درخواست ها، واضح و شفاف صحبت کنند تا کودک به طور دقیق نسبت به خواسته آنها آگاهی پیدا کند زیرا معمولا این کودکان به جزئیات توجه چندانی ندارند.
  • برای جلوگیری از فراموشکاری کودک بیش فعال، بهتر است والدین از او بخواهند درخواست را قبل از مرحله اجرا بازگو کند.
  • کودکان بیش فعال به دلیل نداشتن تمرکز و توجه، معمولا حواس پرت هستند و بهتر است که محل آرام و ساکتی برای درس خواندن و انجام تکالیف مدرسه فراهم شود تا عملکرد تحصیلی آن ها بهبود بیابد.
  • والدین در زمان تربیت کودکان به ویژه مبتلایان به اختلال بیش فعالی حتما باید صبر و تحمل داشته باشند، عصبانیت و خشم بر آموزش این کودکان تاثیر منفی داشته و ممکن است لجبازی آن ها را نیز در پی داشته باشد.
  • استفاده از تکنیک وقفه نیز برای کودکان بیش فعال مفید است. این کودکان معمولا انرژی فراوانی دارند که باید تخلیه شود. والدین باید در زمان انجام فعالیت ها، زمانی برای استراحت و بازی در نظر بگیرند تا این نیاز آن ها رفع شود.

ناتوانی کودک بیش فعال نباید بهانه ای برای رفتار نامناسب والدین شود.

والدین نباید از اختلال کودک به عنوان بهانه ای برای بروز رفتار نامناسب استفاده کنند. بروز چنین رفتارهایی باعث می شود کودک بیاموزد، می تواند از مشکل خود به عنوان بهانه جهت انجام یک فعالیت و یا عدم اصلاح رفتار نامناسب در طول زندگی بهره ببرد.

ممکن است با تکرار چنین رفتارهایی کودک بیش فعال نیز بگوید: امروز رفتار خوبی نداشتم به دلیل اینکه یادم رفت دارو بخورم.

کودکی که از یک ناتوانی رنج می برد بهتر است بداند که پشتکار و دقت عمل باعث کمرنگ شدن این ضعف می شود‌. جهت آموزش کودکان بیش فعال به یک برنامه خاص و دقت و انرژی فراوان احتیاج است و عذر و بهانه باعث بهبود در تربیت آنها نخواهد شد.

توجه به این نکته ضروری است که استفاده از روش دارو درمانی به تنهایی باعث درمان کودکان بیش فعال نخواهد شد و پدر و مادرها بهتر است نحوه تربیت و آموزش صحیح این کودکان را بیاموزند.

در ادامه چند روش مناسب برای رفتار با کودکان بیش فعال را ذکر می کنیم:

1- تغییر نگرش و افکار

در برخی مواقع والدین از کودکان خود انتظارات، باورها نا مناسب داشته و حتی  قضاوت های نابه‌جایی نیز انجام می دهند این قبیل رفتارها موجب می شود که در روابط بین آنها مشکلاتی ایجاد گردد.

حتما باید پدر و مادرها دیدگاه خود را نسبت به کودکان بیش فعال تغییر داده و شناخت بیشتری از آن ها پیدا کنند. و همچنین نیاز است که والدین بدانند بروز رفتارهای خاص کودک ناشی از این اختلال بوده و این قبیل رفتارها عمدی نیست‌.

 این کودکان معمولا دارای استعداد و توانایی های خاصی هستند و قادرند با آموزش و تربیت درست به موفقیت های زیادی دست پیدا کنند.

2- گوش کردن و حرف زدن درست

برقراری ارتباط درست بین پدر و مادر و فرزند باعث می شود، بسیاری از مشکلات و اختلافات به راحتی حل گردند و در روابط آنها خللی به وجود نیاید. برای رسیدن به این مرحله توجه به این نکات ضروری است:

  • والدین باید متناسب با سن کودک رفتار کنند.
  • ارتباط چشمی در هنگام حرف زدن باعث تاثیر گذاری بیشتر می شود.
  • در هنگام حرف زدن بهتر است والدین، کلمات و جملات ساده به کار ببرند.
  • گاهی نیاز است که والدین گاهی خود را به جای کودک بگذارند.
  • والدین باید از دلیل بروز رفتارهای خاص کودک آگاه شده و به حرف های کودک با دقت گوش دهند.
  • زمانی که پدر و مادرها، با صدای محکم و آرام حرف می زنند تاثیر بیشتری بر کودک خواهد داشت، حرف زدن با صدای بلند منجر به بی توجهی کودک خواهد شد.
  • بیان احساس به کودک به شکل غیر مستقیم، اصلاح رفتار نامناسب او را در پی دارد. به طور مثال می توانند از چنین جملاتی استفاده کنند: "به دلیل اینکه حمام نمی روی واقعا ناراحتم" و یا "چون غذایت را کامل نمی خوری، احساس نگرانی می کنم"

3- توجه مثبت به کودک

در صورتی که والدین به ویژگی های مثبت فرزند خود توجه کنند باعث می شود که کودک نیز به قوانین تعیین شده برای موفقیت اهمیت بیشتری دهند. تحسین کردن یکی از راه های مناسب جهت آموزش رفتار مطلوب به کودک است. چنانچه در زمان تحسین کودک، توصیه های زیر را به کار گرفته شود، تاثیر زیادی جهت تربیت او خواهد داشت.

  • والدین باید به کودک بگویند که کدام ویژگی و خصوصیات او را می پسندند و در هر روز نیاز است که چندین بار کودک مورد تحسین قرار گیرد.
  • تحسین کردن کودک باید متناسب با سن و اخلاق او بوده تا پاسخ بهتری دریافت شود. برای نمونه به آغوش کشیدن، بوسیدن و نوازش در کنار استفاده از جملات محبت آمیز برای کودکان تاثیر زیادی دارد.
  • والدین باید نسبت به رفتار درست کودک و موفقیت های هر چند کوچک او، سریع واکنش مثبت بروز دهند تا این چنین بروز رفتار هایی به عادت تبدیل شوند.
  • مقایسه کردن کودک با سایر بچه ها تاثیر منفی بر رفتار او داشته و ممکن است لجبازی کودک را نیز به دنبال داشته باشد.
  • بهتر است والدین در هر روز حداقل 15 تا 20 دقیقه با کودک وقت بگذارند و تا روابط بین خود را مستحکم کرده و انرژی کودک نیز با انجام بازی های مورد علاقه تخلیه شود‌.

4- دادن دستورات موثر و مناسب

یکی از مشکلات کودکان بیش فعال، ناتوانی در کنترل حواس است و نیاز دارند که در زمان انجام رفتار یا فعالیت خاص، به تمرکز حواس خود بپردازند.

برای آموزش این مرحله، استفاده از پیشنهادات زیر کمک کننده هستند:

  • انجام بازی "نگاهتو برنگردون" باعث بهبود توجه کودک بیش فعال می شود. در این بازی  باید یکی از والدین و کودک به چشم های هم خیره شوند و کسی که سریع تر خسته شد بازنده است. انجام این بازی همچنین باعث آموزش خیره شدن تمرکز بر روی کسی که در حال حرف زدن است، خواهد شد.
  • والدین برای اطمینان از تفهیم وظایف کودک بهتر است از او بخواهند که آنها را با صدای بلند تکرار نماید.
  • خواهش کردن از کودک، کار درستی نبوده و باعث می شود که پاسخ منفی به درخواست ها بدهد.

5- آموزش نحوه درست انجام کارها

والدین به شدت مایل هستند که کودک توانایی مراقبت و کنترل رفتار خود را داشته باشد. برای تاثیر بهتر بر کودکان بیش فعال نیاز است که والدین مانند یک مدیر موثر رفتار کرده و بتوانند فردی که سطح خود کنترلی پایین تری دارد را اداره کنند. بهتر است رابطه و تعامل والدین و کودک شکل ثابت و قابل پیش بینی داشته باشد.

برای آموزش این مرحله استفاده از موارد زیر کمک کننده هستند:

  • والدین بهتر است فعالیت هایی را برای کودک بیش فعال انتخاب کنند که او توانایی انجام آنها را داشته باشد.
  • مقررات و قوانین باید به شکل واضح و روشن به کودک گفته شود. نیاز است کودک به شکل واضح از انتظارات والدین آگاه گردد.
  • وظایف و فعالیت ها بهتر است به قسمت های کوچکتر تفکیک شوند تا کودک آن ها را راحت تر انجام دهد، زیرا این کودکان معمولا تمرکز کافی نداشته و فراموشکار هستند.
  • زمانی که والدین به کودک بگویند دقیقا چه کاری را باید انجام دهد، او به خوبی منظور آن ها را درک کرده و گمراه نمی شود.
  • والدین باید روزانه تکالیف کودک را مرور کرده و جدول زمانی برای انجام فعالیت های او تنظیم کنند، این کودکان معمولا به جزییات توجه چندانی ندارند، تنظیم این قبیل برنامه ها موجب می شود تا بتوانند به طور دقیق، کار های روز مره را  انجام دهند مانند: یکشنبه ها قرآن و ریاضی.
  • در صورتی که به کودک برای انجام کارهای منزل، مسئولیت داده شود، در او افزایش اعتماد به نفس رخ داده و متوجه توانایی خود برای انجام امور می گردد.

6- توجه به رژیم غذایی و مصرف داروها

طبق تحقیقات انجام گرفته مشخص شده که بین تشدید علائم بیش فعالی و رژیم غذایی رابطه ای وجود دارد. در این مورد بهتر است خانواده ها به نکات زیر توجه کنند:

  • والدین باید برای مصرف وعده های غذایی نظم ایجاد کنند و همواره نسبت به قد و وزن کودک بیش فعال خود حساس بوده و آن را پیگیری کنند.
  • بهتر است در رژیم غذایی کودکان بیش فعال از مواد غذایی همچون چیپس، فست فودها، تنقلات و نوشیدنی های گازدار پرهیز شده و مواد غذایی مانند سبزیجات، میوه، پسته، گردو، فندق و غذاهای کم نمک در آن قرار گیرد.
  • استفاده از روش دارو درمانی برای کنترل علائم بیش فعالی بسیاری از کودکان ضروری است و موجب بهبود علائم و فعالیت بهتر کودکان می شود و حتما والدین باید مصرف آنها را جدی بگیرند.

7- پیوستن به گروه های حمایتی

بسیاری از والدین نسبت به آموزش و انتخاب شیوه های درست تربیتی با چالش رو به رو هستند. وقتی آنها وارد گروه های حمایتی می شوند با دیگر خانواده ها که فرزند بیش فعال  دارند، آشنا شده و ضمن اشتراک تجربیات، احساس همدردی بیشتری نیز احساس می کنند.

 به تازگی نیز کتابی با عنوان "آموزش کودکان بیش فعال و کم توجه" توسط مجتبی نیازی نوشته گردید که مطالعه آن برای خانواده هایی که کودک بیش فعال دارند، معلمان و مشاوران مفید خواهد بود.

آموزش کودکان بیش فعال


درمان بیش فعالی در کودکان بدون دارو (قسمت دوم)

 

آموزش های مهارت های اجتماعی

در معاشرت های اجتماعی، کودک که اختلال عدم توجه دارد رفتارهای خاصی انجام می دهد. این رفتارها گاهی واکنش اطرافیان را در بر دارد، به طور مثال دعوا در حین بازی با دوستان، مانع شدن از بازی با وسایل مشترک و ... از جمله این رفتارها است که گاه توسط اطرافیان تنبیه می شوند. تنبیه سبب کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس کودک می گردد.

 کودک دارای اختلال بیش فعالی بسیار پرانرژی است. اولین مهارتی که باید به این کودکان آموزش داده شود، مهارت های اجتماعی است. درمانگر متخصص معمولاً به آموزش های اجتماعی می پردازد. روش آموزش به این شکل است که کودکان باید رفتارهای مناسب که درمانگر نشان می دهد را تکرار نمایند.

مهارت های اجتماعی معمولاً دو شکل هستند:

  • مهارت درک متقابل:

 در این آموزش ها کودک یاد می گیرد فردی حرکت A را انجام داد، استفاده از عکس العمل B نیاز است.

  • انتقال به اجتماع:

در گروه بعدی این مهارت ها، باید این آموزش ها به اجتماع منتقل شوند. کودکان بیش فعال فاقد قدرت هماهنگ کردن قوانین در محیط های متفاوت هستند. به عنوان مثال وقتی کودک یاد گرفت که با اتفاقات خاص در مدرسه چگونه کنار بیاید، اما در خانه یا محیط مشابه قادر نیست هماهنگی برقرار کند.

والدین حتما باید از رفتار درمانی اطلاع کافی کسب کنند و ادامه برنامه بیش فعالی در منزل ضروری است. تکرار در قدرت رسانی کودک بیش فعال تاثیر زیادی دارد. والدین می توانند با فراهم کردن موقعیت های قابل پیش بینی مانع فراموشی آموزه های کودک شوند.

ایمن کردن منزل

حرکات تکانشی و ناخودآگاه کودکان مبتلا به بیش فعالی باعث بروز حوادث زیادی برای آنها می شود. برای بهبود روند درمانی، والدین باید محیط منزل را امن سازند. به طور مثال حتماً وسایل شکستنی از دسترس کودک دور گردد، حفاظ مناسب برای پنجره ها و درب ها تهیه شود. قرار دادن فرش و کفپوش مناسب در منزل به خصوص اتاق کودک ضروری است.

  • کنترل

کنترل به معنی بررسی فعالیت های کودک است تا مشخص گردد که طبق برنامه های تعیین شده عمل می کند. شامل سه دسته هستند:

  1. کنترل پیشایندی- (آموزش)

والدین باید برای کاهش خطرات احتمالی به کودک از قبل آموزش دهند. یعنی کودک باید کاملاً متوجه عواقب رعایت نکردن نکات خطرات احتمالی گردد. به طور مثال، آموزش نحوه عبور از خیابان ها، آموزش پوست گرفتن میوه و ... از جمله این آموزش های مهم به شمار می روند.

  1. کنترل فرآیندی

این قسمت از کنترل باید در زمان انجام فعالیت ها صورت بگیرد. کودک بیش فعال دارای حرکات تکانشی بسیاری است. والدین باید در زمان انجام آنها کودک را متوجه اشتباه خود کنند. به طور مثال زمانی که والدین می بینند کودک، دوست و هم بازی خود را کتک می زند، حتما باید برای این رفتارش تذکر دهند تا درباره اشتباه بودن کارش کودک آگاه شود.

  1. کنترل پسایندی

معمولاً این مرحله به شکل تشویق و یا تغییر بعد از انجام فعالیت های کودک شکل می گیرد. مثلا اگر کودک در بازی وسایلش را با دوستان خود به اشتراک گذاشت، والدین می توانند از او تشکر کنند. تشویق کودک باعث تکرار این قبیل رفتارها کودک خواهد شد.

 تنبیه نیز راهکاری است که باید در زبان مشاهده رفتار ناشایست کودک انجام گیرد. تنبیه نباید به شکل بدنی صورت گیرد بلکه باید به شکلی باشد که باعث حذف رفتار نامناسب کودک گردد.

 به طور مثال اگر قبل از حضور در مهمانی کودک رفتار مناسب را آموزش دید (کنترل پیشایندی) و در صورت تذکر برای اشتباهی که انجام داد (کنترل فرآیندی) همچنان آن رفتار را تکرار می کند، والدین می توانند مهمانی را ترک کرده و یا یک محرک دوست داشتنی کودک را از او بگیرند (کنترل پسایندی).

  • حل مسئله

آموزش مهارت حل مسئله برای تمام کودکان به خصوص کودک بیش فعال ضروری است. مهارت حل مسئله از آن جهت برای کودک بیش فعال اهمیت بیشتری دارد که زمان مشاهده یک مشکل به خود یا دیگران آسیب می زنند.

 آموزش این مهارت توسط والدین یا درمانگر اتفاق می افتد. مشاوره با روان شناس یا درمانگر زمانی ضرورت دارد که والدین علم کافی برای آموزش مهارت حل مسئله به فرزند بیش فعال خود را ندارند. به طور مثال می توان کودک را در محیط های مدرسه، پارک و... گذاشت و درباره آن مکان و مشکلات اجتماعی برای او صحبت کنند. در نهایت باید آموزش نحوه حل آن مشکل را شرح داد.

 می توان از کودک سوال کرد. چنان چه در مدرسه و یا مکان مشابه دوستت به زور یک وسیله را از تو بخواهد، چه کار می کنی؟

اکثر کودکان با اعتماد به نفس کم جواب می دهند، گریه می کنم ولی جواب کودک بیش فعال این است که او را به زمین می زنم یا فحش می دهم.

برای آموزش درست به کودک در مواجهه با این مسئله در موقعیت های مشابه باید گفت که، وسیله مال من است، زمانی که این کار تکرار شد باید از معلم یا بزرگترها کمک خواست.

  • پرورش حواس پنچ گانه

کودک دارای اختلال بیش فعالی معمولا دارای ضعف حسی هست. یکی از راه هایی که باعث می شود تمرکز کودک افزایش یابد این است که حواس پنجگانه او تقویت گردد. این تمرینات کمک به درمان کودک می کنند و توجه کودک را به محیط اطراف بیشتر می کنند.

استفاده از الگوهای رنگی یا مکعب های چوبی کمک به تقویت حس بینایی می کند. کودک می تواند با استفاده از اینها، سازه ای بسازد.

 والدین می توانند برای تقویت حس شنوایی کودک به او دستورات شنیداری متنوعی بدهند. به طور مثال می توان گفت ماشین زرد را به زیر میز قرمز بگذار... برای پردازش شنیداری پیشنهاد می شود که این دستورات چندین بار تکرار شوند.

می توان چشم بند بر روی چشمان کودک قرار داد و غذاهای مختلف برای او آورد تا نوع غذا و مزه ی آن را حدس بزند. این تمرین کمک به تقویت حس بویایی یا چشایی کودک می کند. بازی لمس اشیا با چشمان بسته برای تقویت حس لامسه بسیار موثر است.

  • تنظیم نور

برای کاهش حرکات تکانش کودک باید نورهای سفید مانند لامپ های مهتابی در معرض دید کودک قرار نگیرند. این نورهای سفید باعث افزایش سطح هیجان کودک شده و او را بی قرار می کند.

  • برنامه غذایی

باید به کودک بیش فعال مواد غذایی و خوراکی هایی حاوی مواد نگه دارنده یا کافئین داده نشود. کنسرو، نوشابه‌، شکلات، شیر کاکائو و ... از جمله خوراکی های مضر برای این کودکان است.

  • ورزش

برای درمان اختلال بیش فعالی نباید از تاثیر ورزش و تحرک غافل شد. تخلیه کودک زمانی که ورزش و تحرک داشته باشد، باعث شده که انرژی زیاد او تا حدی تخلیه گردد و با کاهش حرکات تکانشی نیز روبه رو خواهد شد.

بهترین ورزش برای کودک بیش فعال، ورزشی است که همزمان هر دو نیمکره مغز او را درگیر کند. شنا و دوچرخه سواری از جمله این ورزش ها هستند. صخره نوردی و کوه نوردی نیز باعث افزایش هماهنگی مغز با بدن شده و سرعت درمان افزایش می دهند.

  • خود گویی

کودک مبتلا به بیش فعالی حواس پرت و فراموشکار است. برای حل این مشکل والدین می توانند دستورات و جملات را تکرار کنند. این کار باعث افزایش تمرکز بر دستورات می شود.

به طور مثال اگر از کودک خواسته شد لیوان را بیاورد، والدین به او تذکر دهند در طول مسیر کلمه لیوان را تکرار نماید تا فراموش نکند. برای افزایش حرف شنوی کودک، انتخاب جملات کوتاه ، واضح و شفاف بسیار کمک کننده هستند.

  • درمان بیش فعالی با نوروفیدبگ

نوروفیدبگ روشی است که در آن فعالیت های مغزی فرد ثبت شده سپس با استفاده از دستگاه الکترو آنسو فالو گرام دیده می شود. بهبود نیز از طریق فرآیند خود تنظیمی انجام می گردد.

 این شیوه جایگزین روش های دارویی برای درمان بیش فعالی است. برای کاهش دردهای مزمن، آسم، بیماری های قلبی، فشار خون بالا، بی اختیاری ادرار و مدفوع و... کاربرد دارد.

بسته به نوع درمان الکترودهای خاصی به نقاط گوناگون بدن منتقل می شود و نحوه کارکرد آن قسمت گزارش می گردد. این روش باعث می شود که فرد از کارکرد جسم خود آگاه شود، سپس با استفاده از فرآیند خود تنظیمی و به کمک تکنیک های نرم افزاری و سخت افزاری به درمان خود کمک می کند.

  • روش مدیتیشن و تمرکز حواس

مدیتیشن روشی است که باعث جمع شدن حواس فرد می گردد و با نفس های عمیقی که فرد می کشد، خویشتنداری او افزایش می یابد. این روش باعث کاهش علائم بیش فعالی می شود. در تحقیقی که به بررسی تاثیر مدیتیشن بر اختلال بیش فعالی صورت گرفت گزارش شد، در خانواده هایی که والدین و کودک دچار اختلال هستند، به مدت 8 هفته این تمرین را انجام دادند، کودک علائم کمتری بروز داد.

توصیه های آخر به والدین

  • حتماً باید والدین آگاهی خود را نسبت به این اختلال افزایش دهند. عدم آگاهی درست این بیماری سبب رفتارهای نامناسب با کودک شده که روند درمان را با مشکل مواجه می کند.
  • افراد خانواده باید توجیه شوند که کودک عمدا رفتارهای خاصی را انجام نداده و این رفتارها نتیجه این اختلال هستند.
  • والدین باید قوانین منزل را به طور خلاصه و کوتاه برای کودک توضیح دهند تا او بتواند آنها را به درستی به اتمام برساند.
  • از جمله توصیه هایی که پزشک به خانواده ها می کنند می توان به شرکت دادن کودک در کارهای هنری، ورزشی، انتظار معقول از کودک داشتن و ارتباط چشمی با کودک و رعایت برنامه منظم خواب و غذا اشاره کرد.
  • نکته ای که والدین باید در نظر بگیرند این است که کودکان دارای اختلال بیش فعالی به سختی می توانند با تغییرات کنار بیایند. به طور مثال تغییر محل زندگی کودک باید با آمادگی ذهنی او صورت گیرد.
  • نشستن در کلاس های طولانی و خرید از فروشگاه های بزرگ اثر منفی بر سیستم عصبی کودک داشته و باعث افزایش علائم بیش فعالی می شود.

درمان بیش فعالی در کودکان بدون دارو


درمان بیش فعالی در کودکان بدون دارو (قسمت اول)

بیش فعالی دارای انواع مختلف است که روش های درمان آنها نیز مختلف است، در این مقاله ابتدا توضیحی درباره بیش فعالی ارائه می دهیم، انواع بیش فعالی را نام برده و در نهایت به روش درمان بدون داروی آن می پردازیم.

شاید شما نیز با شنیدن کلمه بیش فعال یاد کودک پر جنب و جوش فامیل تان بیفتید اما لزوما هر جنب و جوشی نشانه از بیش فعالی کودک نیست.

زمانی که کودک بیش فعال دارای میزان فعالیت بالا و تمرکز پائین است، نمی تواند در آموزش، یادگیری و کسب مهارت های مختلف موفق شود.

حتی در مواردی دیده شده که والدین به بحث درمان بیش فعالی در کودکی توجه جدی نشان نمی دهند که این روند در نوجوانی و جوانی زمینه ترک تحصیل او را نیز فراهم می کند.

بخاطر همین والدین به کوچکترین علائم برای تشخیص و شناسایی کودک بیش فعال و بحث درمان او نیز برای پیشگیری از عواقب این اختلال در آینده بایستی توجه داشته باشند.

بروز رفتارهای ضد اجتماعی مثل استعمال مواد مخدر در سن نوجوانی، ناامیدی‌، افسردگی، نقص در یادگیری از جمله عواقب بی توجهی به بحث درمان است.

اولین سوالی که به ذهن خانواده ها خطور می کند اینست که:

  • تشخیص بیش فعالی در چه سنی دقیق تر است؟
  • علائم بیش فعالی چگونه هستند؟

سن تشخیص بیش فعالی

احتمال ابتلا به بیش فعالی در تمام سنین وجود دارد. حتی در نوزادان نیز ابتلا به بیش فعالی دیده شده است اما به طور معمول این اختلال در سنین قبل از 7 سالگی رخ می دهد.

مهمترین نشانه این بیماری، نداشتن تمرکز و بی توجهی به اطراف است. در اکثر موارد کودک مبتلا به بیش فعالی در زمان آموزش و در پروسه یادگیری در مدارس قابل تشخیص هستند.

تشخیص در زمان مناسب و درمان در آن بازه طلایی، باعث سرعت روند درمانی و کاهش عواقب آن می شود.

والدین نقش بسیار مهمی در تشخیص و شناسایی هر نوع اختلال دارند و می توانند با درمان به موقع باعث رشد و شخصیت کودک گردند.

علائم اختلال بیش فعالی

عدم تمرکز کافی، بی توجهی به اطراف، انجام فعالیت های بسیار، جنب و جوش فراوان و در مواردی پرخاشگری با تکانه های ساده از علائم، نشانه های بسیار شایع بیش فعالی هستند. یکی از موارد مهم علائم بیش فعالی در کودکان، حرکات تکانشی در آنها است، در این حالت کودک به دلیل انرژی زیادی که دارد، بدون عاقبت اندیشی دست به هر کار خطرناکی می زند.

گاهی والدین با دیدن علائمی همچون خیال بافی کودک، عدم تمرکز کافی، کم حوصلگی کودک برای انجام تمارین مدرسه نگران شده و تصور می کنند که کودکشان دچار اختلال بیش فعالی است. در حالیکه این حالت ها برای تمام کودکان امری عادی و روزمره است.

نشانه های اختلال بیش فعالی در دختران و پسران با یکدیگر متفاوت است. نداشتن نظم، کم توجهی به اطراف، ضعف در آموزش مهارت از نشانه های این اختلال در دختران به شمار می روند. اما پسران درگیر بیش فعالی دارای رفتارهایی مانند پرخاشگری، حرکات بدون منطق و... هستند. به طور کلی تحرک زیاد، عدم توجه و رفتارهای تکانه ای از علائم اصلی این بیماری محسوب می شود.

اما نکته مهم این است که بیش فعالی و اختلالات حسی دارای رفتارهای یکسان اما ریشه های متفاوت هستند به همین دلیل پیشنهاد می کنیم پس از مطالعه این مطلب مقاله تفاوت های بیش فعالی و اختلالات حسی را نیز مطالعه بفرمائید تا بصورت کامل تفاوت این دو موضوع برایتان مشخص شود.

  • مشکل در توجه 
  • انجام فعالیت به شکل بیش از حد (بیش فعالی)
  • انجام حرکات بدون فکر کردن به آنها (حرکت های تکانشی)

?علائم بیش فعالی در دوران نوزادی

  1. نوزاد اغلب در حال گریه هستند.
  2. به سختی آرام می شوند.
  3. به حد کافی خواب ندارد.
  4. نوزاد در زمان های مختلف، اشتهای متفاوت دارد. گاهی پر اشتها و گاهی اصلاً غذا نمی خورد.

علائم بیش فعالی در سن 2 تا 5 سالگی

  1. حوصله کمی دارد و به بازی های فکری مثل پازل علاقه نشان نمی دهد.
  2. توانایی انجام کارهای مختلف را ندارد.
  3. نظم در انجام کارهای شخصی دیده نمی شود.
  4. به کارهای خطرناک دست می زند و احتیاط را رعایت نمی کند.

علائم بیش فعالی در دوره پیش دبستان

  1. کودک در این مقطع سنی به شدت بی قرار است و نمی تواند در جایی آرام بگیرد. حتی توانایی آرام نشستن بر روی صندلی به مدت 20 دقیقه را نیز ندارد.
  2. کنجکاوی زیادی در سایر زمینه ها بروز می دهد.
  3. بد اخلاقی و بد قلقی می کند.
  4. با تاخیر گفتار مواجه است.
  5. در کارهای ظریف مانند بستن بند کفش و دکمه لباس با مشکل مواجه است.

علائم بیش فعالی در دوران دبستان

  1. گاه رفتار مضحک از خود بروز می دهد.
  2. به آزار هم کلاسی ها می پردازد.
  3. نسبت به محرک های محیطی سریع عکس العمل نشان می دهد.
  4. رفتار خشن و پرخاشگری از کودک دیده می شود.
  5. نسبت به دستور معلم بی توجهی می کند.
  6. توان توجه مداوم را ندارد.
  7. حواسش به اطراف جلب می شود.
  8. بیشتر وسایل خود را در مکان های مختلف جا می گذارد.
  9. نسبت به درخواست های خود صبر ندارد.
  10.  دارای هیجانات پایداری نبوده و خشم در رفتار او دیده می شود.
  11.  زیاد تکان می خورد.
  12.  فعالیت زیادی دارد.
  13.  نمی تواند دستورات آموزگار را درست انجام دهد.
  14. جنب و جوش زیادی دارد.
  15.  تغییر زیادی در خلق و خویش دیده می شود.
  16.  در انجام تکالیف مدرسه نظم و دقت کافی ندارد.
  17.  زیاد حرف می زند.
  18.  نمی تواند یکنواخت بنویسد، به شکلی که کلمات روی صفحه به شکل رقصان دیده می شوند.
  19.  ضعف در پیدا کردن جهت و تشخیص زمان دارد.
  20.  در درک فضایی دچار ضعف است.

درمان اختلال بیش فعالی

درمان بیش فعالی از کودکی به کودک دیگر متفاوت است به همین دلیل برای درمان اختلال بیش فعالی حتما قبل از هرچیزی با متخصصین این امر مشورت های لازم را انجام دهید.

موسسه فرزندان برتر با تجربه سال ها فعالیت در زمینه درمان بیش فعالی کودکان بدون دارو به شما توصیه می کند که حتما ابتدا از روش های بازی درمانی و قصه درمانی (روش های درمان بدون دارو) آغاز بکنند که هم روش های کم هزینه تری هستند، هم در درمان دقت بیشتر و تاثیرات فراوانی دارند. 

درمان اختلال بیش فعالی بدون دارو یکی از روش های درمان با اثرگذاری طولانی مدت تر نسبت به باقی روش های درمانی مخصوصا دارویی هستند.

در این قسمت چند نکته مهم در ارتباط با بیش فعالی را به خانواده های محترم توضیح می دهیم:

  • مهمترین نکته در بحث درمان، داشتن اطلاعات کافی درمورد این اختلال است. والدین و معلمان نقش اساسی در درمان کودک دارند. برای بالا بودن آگاهی، کتاب ها، مقالات زیادی در این زمینه تدوین شده است. مشاوره با متخصص کودک و نوجوان نیز بسیار کمک کننده خواهد بود. 
  • برای برقراری ارتباط بهتر با کودک، والدین و معلمان باید به تدوین برنامه های خاصی بپردازند. این برنامه ها کمک فراوانی به تعلیم و تربیت درست کودک خواهد کرد.
  • رابطه منظم والدین با معلمان جهت تبادل گزارشات، کارها و فعالیت هایی که کودک بیش فعال انجام می دهد ضروری است.
  • از دیگر کارهایی که باعث بهبود روند درمانی کودک می شود این است که والدین محیط مناسبی در منزل فراهم کنند. محیط مناسب زمانی فراهم می شود که مهمانی ها و تلفن هایی که ضروری نیستند، کاهش یابد. تلویزیون تاثیر منفی بر روند درمانی کودک دارد، برای بهتر شدن این پروسه درمانی توصیه می شود  که تماشای تلویزیون برای کودک کم گردد.
  • تعیین برنامه زمانی برای کارهایی که کودک انجام دهد، روش دیگری است که باعث بهبود روند درمانی می شود. کودک باید در این زمان مشخص تعیین شده به انجام کارهایی مانند غذاخوردن، خواب، انجام بازی و ... بپردازد.

تفاوت بیش فعالی و اوتیسم

بررسی تفاوت بیش فعالی و اوتیسم از چند حیطه قابل بررسی هست. بررسی علمی و اجتماعی تفاوت این دو اختلال از مهم ترین اتفاقات ممکن است. اگر بخواهیم تفاوت اوتیسم با بیش فعالی یا سایر اختلالات را بررسی کنیم، باید از تاثیرات عاطفی و اجتماعی آن آگاه باشیم.

بیش فعالی، اختلالی بیولوژیکی است که در آن کودک به سختی قادر به توجه، تمرکز و آرام نشستن است. اما اوتیسم، گستره‌ای از مشکلات توسعه عصبی است که چالش‌هایی در زمینه مهارت‌های اجتماعی، برقراری ارتباطات و تفکر برای فرد مبتلا به وجود می‌آورد. رفتارهای تکراری هم بخشی از طیف اوتیسم هستند.

در بیماری اوتیسم کودکان مبتلا، هیجانات را درک نمی کنند. به طور مثال زمانیکه اطرافیان کودک مبتلا به اوتیسم، از رفتار او عصبی می شوند، توانایی تشخیص حالت چهره و حتی عصبی شدن آنان را ندارد. در صورتیکه کودک بیش فعال به دلیل نداشتن تمرکز و کم توجهی که ذکر کردیم قادر به درک هیجانات هستند ولی نمی تواند با محیط اطراف خود را منطبق کند.

کودکان بیش فعالی قواعد اجتماعی را به خوبی درک نمی کنند پس نمی توانند عکس العمل های مناسبی در زمان مناسب از خود نمایش دهند، این دلیل عمده تنهایی بیماران مبتلا به بیش فعالی در جامعه است. با ادامه دریافت واکنش های منفی از محیط، کودک بیش فعال احساس می کند که به اندازه کافی خوب نیست و اعتماد به نفس و انگیزه فرد او هر روز بیش از روز قبل، کاهش می یابد.

اصلی‌ترین مشکل افراد دچار اوتیسم وجود مشکل در برقراری ارتباطات، درک الزامات اجتماعی و انجام کارها و عادت‌های تکراری در بین آن هاست. بسیاری از کودکان اوتیسمی در دوست‌ یابی و برقراری ارتباطات اجتماعی و فهم ارتباطات اجتماعی مشکل دارند.

ما در مطلب دیگری در همین وب سایت ما به بررسی تفاوت کامل بیش فعالی و اوتیسم پرداخته ایم.

ارتباط متخصصین کودک و نوجوان

علاوه بر روش های درمانی که توسط پزشک و با تجویز دارو انجام می گیرد، والدین باید با استفاده از روش های تربیتی و آموزشی مناسب مقداری از این انرژی فراوانی که کودک دارد را در مسیر درست تخلیه کنند.

برای درمان اختلال بیش فعالی، اقدام به خود درمانی کاری خطرناک بوده و حتما باید علائم و نشانه های این اختلال جدی گرفته شود. والدین باید همواره برای بهتر شدن روند درمانی با مشاوره تلفنی یا مراجعه حضوری به مراکز مشاوره با متخصصین کودک و نوجوان در ارتباط باشند.

شیوع بیش فعالی

به طور کلی از هر 100 کودک، 5 نفر از آنها دچار اختلال بیش فعالی است از طرفی میزان شیوع اختلال بیش فعالی در بین پسران سه برابر بیشتر از دختران است. به گفته پزشکان و محققان در مغز کودکان مبتلا به این اختلال به میزان کافی از هورمون خاصی به نام میانجی های عصبی ترشح نمی شود، هورمونی که کنترل رفتار کودک را برعهده دارد.

انواع بیش فعالی

بیش فعالی دارای انواع مختلفی هست که هر نوع دارای طیف خاصی هست در این مقاله ما سعی می کنیم تمام انواع مختلف بیش فعالی را پوشش دهیم.

بیش فعالی دارای ویژگی های مشخصی مثل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی است در این قسمت ما بیش فعالی را براساس این ویژگی ها دسته بندی می کنیم.

اختلال اول: نوع بدون دقت و توجه

در گونه اول که کودک فقط در توجه و تمرکز مشکل دارد. فرد قادر نیست بر روی فعالیتی که بر عهده او گذاشته ‌اند، تمرکز نماید. 

کودک مبتلا به بیش فعالی نوع بی توجهی، دائما در حال رویا است و در مدرسه نیز به دلیل نداشتن تمرکز کافی با مشکلات مواجه است. این کودکان علاقه چندانی به تکالیف مدرسه و کارهایی مانند آن که به تمرکز نیاز دارند، ندارند.

کودکان بیش فعال در این گروه اغلب:

  • توجه کافی به جزئیات امور نمی کنند.
  • قادر نیستند که بر بازی ها و فعالیت ها تمرکز نمایند.
  • در پایان رساندن تمارین و تکالیف مدرسه ضعف دارند و نمی توانند آنها را به پایان برسانند.
  • قادر به انجام دادن تکالیف و یا کاری که بر عهده گرفته اند، نیستند.
  • در اغلب موارد فراموش می کنند که کتاب ها و وسایل خود را کجا گذاشته اند.

اختلال دوم: نوع تکانشی - بیش فعالی

در این گروه از افراد مبتلا به بیش فعالی، فعالیت بسیار زیاد فرد دیده می شود. فعالیت و کارهایی که این افراد انجام می دهند اغلب بدون تفکر است. فعالیت بیش از حد یکی از بارزترین نشانه های بیش فعالی به شمار می رود. گاهی با رشد کودک و افزایش سن، سطح بیش فعالی کم می شود.

شاید شما نیز دیده باشید که یک کودک بیش فعال به شکل ناگهانی در خیابان شروع به دویدن کند، بدون اینکه به اطراف خود دقت کند. کودکان بیش فعال این اعمال را بدون فکر و ایده مشخص انجام می دهند.

در کودکانی که مبتلا به بیش فعالی از نوع پرتحرکی هستند، به شدت ناآرام اند. از دیگر علائم آنها این است که نمی توانند به مدت طولانی در یک جا بمانند و باید مدام در حال حرکت باشند. کودک مبتلا به این نوع اختلال در مدرسه نظم کلاس را برهم زده و قادر نیست بر روی صندلی ثابت بنشیند.

ویژگی کودکانی که دچار این عارضه هستند به این شکل است:

  • ناآرامی و بی قراری
  • دویدن از یک سمت به سمت دیگر در اغلب اوقات و یا بالا رفتن از جایی
  • پریدن از روی صندلی بدون اجازه والدین
  • قادر نبودن به انجام بازی در حالت سکوت
  • حرف زدن بیش از حد
  • صبور نبودن برای گرفتن نوبت خود در کارها و بازی ها
  • بدون اجازه وارد بازی بقیه شدن و بر هم زدن آن
  • پریدن در صحبت دیگران

اختلال سوم: اختلال نوع ترکیبی

نوع ترکیبی که کودک دارای اختلال، هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد، این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.

افراد مبتلا به این نوع اختلال، فعالیت بسیار زیادی دارند و تمام کار ها و اعمال خود را بدون فکر انجام می دهند، درواقع علائم افراد این نوع بیش فعالی ترکیبی از دو نوع قبل است.

مشکل در توجه، بیش فعال بودن و عدم کنترل تکانش های حرکتی از علائم بارز این گروه محسوب می شود. در مواردی نیز دیده می شود که کودک توجهی به اطراف نداشته و فعالیت های زیادی انجام می دهد.

متاسفانه این رفتارها باعث ایجاد مشکلات برای کودک در محیط منزل، مدرسه و ارتباط با دوستان می گردد. افسردگی، اضطراب و عدم اعتماد به نفس در بیشتر کودکان دچار اختلال بیش فعالی دیده می شود.

اختلال چهارم: بیش فعالی در نوزادی

معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.

تشخیص اختلال بیش فعالی در کودک

والدین با مشاهده علائم این اختلال حتما باید کودک را به نزد پزشک متخصص برده تا ویزیت گردد. تنها راه قطعی تشخیص نظر و ارزیابی پزشک است.

والدین باید به دو نکته زیر توجه کنند:

  • مبنای تشخیص درست اختلال بیش فعالی در کودک پزشک است نه نظر دیگران
  • کودکی که دارای این اختلال است، دارای توانایی های دیگر نیز است.

رفتار در منزل کودک بیش فعال

  1. فعالیت و جنب و جوش زیاد دیده می شود.
  2. توجهی به صحبت های والدین ندارد.
  3. قادر نیست یک فعالیت را به پایان برساند.
  4. به مخالفت با والدین می پردازد.
  5. به شدت بی نظم است.
  6. به سرعت آشفته می گردد.
  7. حساسیت چندانی نسبت به درد ندارد.
  8. به شدت رفتار غیر قابل پیش بینی دارد.
  9. دارای خودباوری زیادی نیست.
  10.  نسبت به هر رفتاری سریع واکنش نشان می دهد و طالب برتری نسبت به همسالان خود است.
  11.  علاقه به کارهای خطرناک دارد.
  12.  نمی تواند از قوانین و مقررات تبعیت کند.
  13.  ضعف در پیروی از دستورات دارد.

لزوم استفاده از روش های غیر دارویی برای درمان بیش فعالی

زمانی که والدین از اختلال بیش فعالی کودک خود اطلاع پیدا می کنند، علاوه بر بیماری کودک از عوارض جانبی داروهای تجویزی نیز نگران می شوند.

 طبق گزارشاتی که سازمان نظارت بر دارو و مواد غذایی  (FAD) منتشر کردند، تعدادی از داروهای بیش فعالی مانند ریتالین، کنسرتا، آدرال و استراترا عوارضی همچون حمله قلبی و مشکلات این چنینی خواهند داشت.

سکته قلبی، افزایش فشار خون و تپش قلب و نا رسایی آن از جمله عوارضی هستند که برای داروهای بیش فعالی اعلام شده اند. در این مقاله سعی شده به روش های درمانی بدون دارو بیش فعالی اشاره گردد تا نگرانی والدین کاهش یابد.

راهنمایی هایی برای والدین

  • والدین می توانند برای کمک به این عارضه وقتی که کودک یک کار را درست انجام داد به او کادو دهند. صحبت درباره توانایی ها و استعدادهای کودک در اعتماد به نفس او تاثیر بسیاری دارد. او برای استفاده از استعدادها باید تشویق گردد.
  • والدین باید در هنگام حرف زدن با کودک از جملات و عبارات ساده و واضح استفاده کنند. صبر، پشتکار و مثبت اندیشی لازمه ی این امر است. در زمان درخواست باید کاملاً واضح به او گفت نیاز است چه کارهایی انجام دهد.
  • استفاده کردن از شیوه هایی برای کنترل رفتار ضروری است. والدین می توانند از برنامه هایی همچون تنظیم جدول برای انجام فعالیت های کودک، بی توجهی به رفتارهای نامطلوب کودک، تهیه کادو برای تشویق و .... بهره ببرند.
  • تعامل والدین با مدرسه باعث تنظیم برنامه درست تعلیم و تربیت می شود.

راهنمایی هایی برای معلمان

معلمان حتما باید آگاهی داشته باشند که چه کاری برای دانش آموز مشکل است. به طور مثال ممکن است که کودک مبتلا به بیش فعالی توانایی انجام کار خاصی نداشته باشد در حالی که سایر دانش آموزان به راحتی آن را انجام می دهند. هر دانش آموز به کمک خاصی نیازمند است.

  • معلم باید سعی کند که نحوه استفاده از کتاب، تکالیف های روزانه را به دانش آموزان بگوید. آموزش مهارت ها و روش های یادگیری به دانش آموزان و همچنین دادن کادو برای تشویق از جمله مواردی است که در روند بهبودی بسیار کمک کننده خواهد بود.
  • کمک کردن به دانش آموز برای انجام فعالیت های بدنی بر روند درمان بسیار اثر مثبت خواهد داشت.
  • والدین و معلمان مدرسه می توانند، با همکاری هم یک برنامه تربیتی تنظیم کنند تا متناسب با نیازها کودک فعالیت کند.
  • برای انجام امور و فعالیت ها، ابتکار به خرج دادن می تواند موثر باشد. معلم باید از دانش آموزان توقع بالا داشته ولی لازمه ی این امر صبر است.

علت بیش فعالی

در اغلب موارد عارضه بیش فعالی بدون دلیل خاصی رخ می دهد. نقش ژنتیک و عوامل زیستی در بروز آن بی تردید است. تغذیه نیز تاثیر موثری بر این بیماری دارد، تحقیقات مختلفی نقش مثبت اسیدهای چرب و برخی از بیماری ها در روند درمانی این بیماری اثبات کرده اند.

کودکان درگیر بیش فعالی در قسمت هایی از مغز که مسئول توجه و تمرکز هستند، دچار آسیب جزئی هستند. تحقیقات تاثیر مصرف سیگار و الکل در زمان بارداری مادر تایید کرده اند. استرس و اضطراب در مادر باردار سبب افزایش این احتمال در کودک خواهد شد‌.

 از دیگر عوامل ایجاد اختلال بیش فعالی به مسمومیت با سرب، غذاهای کنسروی و آماده حاوی مواد مصنوعی و افزودنی های خوراکی هستند، می توان اشاره کرد.

 برای اینکه پزشک نظر قطعی درباره ابتلا کودک به بیش فعالی بدهد نیاز است حتما گزارشات 6 ماهه از علائم و فعالیت های کودک در منزل و مدرسه داشته باشد.

در سنین کمتر از دو یا سه سال به دلیل اینکه کودک در مکان هایی که به نشستن و تمرکز زیاد نیاز دارند، حضور ندارد. اغلب اوقات این اختلال تشخیص داده نمی شود.

 توجه به این نکته ضروری است که بیش فعالی با کم توجهی یا عدم تمرکز متفاوت هستند. در اغلب موارد افراد از این دو اختلال رنج می برند.

درمان بیش فعالی در منزل

استرس و التهاب های هیجانی در منزل بر روند درمانی کودک اثر منفی دارد. چنانچه کودک در محیطی پر از اتفاقات منفی و استرس زا زندگی کند تاثیر بسیار بدی بر او خواهد داشت. والدین تاثیر مستقیم در درمان کودک دارند. از جمله کمک های روحی و روانی که در منزل می توان فراهم کرد، آماده کردن غذای سالم، فراهم کردن زمینه برای تمارین و فعالیت هایی همچون کتاب خواندن، دیدن فیلم های کودک و ... می توان نام برد.

تاثیر تمرین ورزشی در درمان بیش فعالی

محققان ثابت کرده اند که با روزی نیم ساعت ورزش در محیط و فضای سبز، می توان باعث بهبود درمان بیش فعالی کودکان شد. ورزش نه تنها هیچ عوارضی ندارد بلکه تاثیر بسیار مثبتی نیز بر روح و روان فرد می گذارد.

 ورزش و فعالیت هایی با تحرک مناسب سبب ترشح هورمون های دوپامین، نور اپی نفرین و سرتونین می شوند. ترشح این هورمون ها باعث افزایش تمرکز و توجه در کودک خواهد شد.

همانطور که می دانید، داروهایی که برای درمان بیش فعالی کودکان تجویز می شود نیز با تاثیر ترشح این هورمون ها، اثرگذار هستند. ورزش نیز با این عملکرد اثر مثبت می گذارد ولی هیچ عوارضی ندارد.

اهمیت خواب در روند درمانی بیش فعالی

در صورتیکه کودک دارای خواب منظم باشد، بهبودی سریعتری در او حاصل می شود. مشکل در خواب شبانه در بیشتر کودکان مبتلا دیده می شود.

 یکی از عوارض داروهای شیمیایی، تاثیر منفی بر خواب کودک است. با تغییر نحوه مصرف زیر نظر پزشک مشکل خواب بهتر خواهد شد.

مشکل در خواب در بین این کودکان شایع است، برای کاهش آن روش های زیر موثر خواهند بود:

  • تنظیم درست زمان خواب کودک
  • والدین باید حتما کاری کنند که کودک در زمانی که تنظیم نشده، نخوابند.
  • در زمان تعیین شده برای خواب کودک، وسایلی مانند تلویزیون، کامپیوتر و ... باید یک ساعت قبل خاموش گردند.
  • والدین نباید اجازه دهند که کودک در زمان نزدیک خواب فعالیت بدنی زیادی داشته باشند. این کار سبب شده که کودک دیرتر به خواب برود.

تاثیر خواب بر اختلال بیش فعالی

تحقیقات بسیاری نقش تغذیه بر بهبود این اختلال را ثابت کرده اند. حفظ فاصله زمانی حدودا 3 ساعته باعث می شود که تحریک پذیری کودک کاهش یافته و تمرکز او بهتر گردد.

  • پروتئین و قندها

والدین باید در تمام وعده ها و حتی میان وعده ها از پروتئین و قندهای پیچیده در غذای کودک بیش فعال استفاده کنند. مصرف این مواد غذایی تاثیر مثبت بر درمان بیش فعالی دارند.

  • بررسی سطح آهن، منیزیم در خون کودک

در بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی، مشخص شد که میزان این املاح در بدن آنان کم است. افزایش میزان این املاح معدنی کمک فراوانی به کنترل این عارضه می کند. تحقیقات نقش مثبت آهن در درمان بیش فعالی را به اثبات رسانده اند، حتی دیده شده مانند داروهای درمانی برای بیماری اثر می کند.

  • اضافه کردن اسیدهای چرب، امگا 3 به رژیم غذایی فرد

تحقیقات زیادی تاثیر عالی امگا 3 را در کم کردن حرکات تکانشی فراوان کودک بیش فعال اثبات کرده اند. از منابع امگا 3 به ماهی قزل آلا، ماهی تن، ساردین، تخم مرغ و لبنیات می توان اشاره کرد.

رفتار درمانی برای کودک اختلال بیش فعالی

رفتار درمانی شیوه ای است که در روند بهبودی بیش فعالی نقش بسیار زیادی دارد. میزان موفقیت این روش به حدی است که حتی ممکن است جایگزین داروهای تجویزی گردد.

به تقویت رفتار خوب کودک با دادن پاداش و کم کردن رفتارهای ناشایست او با محدود کردن و نشان دادن نتیجه کار، رفتار درمانی گفته می شود.

سه اصل رویکرد رفتار درمانی بر اساس نظر آکادمی کودکان آمریکا شامل موارد زیر هستند‌:

  • هدف های واضح تعیین کردن:

باید برای کودک هدف هایی تعیین گردد که مشخص و واضح هستند. به عنوان مثال انجام تکالیف درسی در نیم ساعت یا بازی با دوستان کودک در زمان خاصی.

پاداش و جریمه:

باید برای هر کار مثبتی که کودک انجام می دهد، پاداشی تعیین گردد و در صورت انجام ندادن درست هدف تعیین شده می توان او را جریمه کرد.

زمانی که از روش پاداش و جریمه به درستی استفاده شود، تداوم آن باعث شکل گیری رفتارهای مناسب در کوک خواهد شد.

 والدین نیازی نیست که کاملاً درباره این اختلال آگاهی داشته باشند. مشورت با یک درمانگر شناختی- رفتاری باعث بهبود رفتار کودک خواهد شد. درمانگر رفتاری- شناختی به روش های کارآمد توجه دارد. این متخصص برای شکل دهی به رفتار کودک یک برنامه پاداش و جریمه مخصوص می نویسد. این برنامه کمک فراوانی به شکل دهی رفتار مناسب کودک می کند.

لازمه درمان کودکان بیش فعال صبر است. زیرا کودکان دارای این اختلال، رفتار بسیار غیر قابل پیش بینی دارند.

گاهی والدین به این نتیجه می رسند که رفتار درمانی و آموزش هایی مانند آن بر کنترل علائم  و رفتار کودک بی تاثیر است. شاید بازدهی این آموزش ها در کودک بیش فعال کمتر از سایر کودکان باشد اما با ادامه مسیر درمانی تاثیر بسیار زیاد آن دیده خواهد شد.

 

درمان بیش فعالی در کودکان بدون دارو


تاثیر کار درمانی در کاهش و بهبود اختلال بیش فعالی

برخی از خانواده ها، یک کودک بیش فعال دارند که والدین نمی دانند جهت تربیت و کمک به درمان آنها چه کاری باید انجام دهند. به همین دلیل در این مقاله به تعدادی از تمرین های کار درمانی اشاره شده تا با استفاده از آنها، والدین به درمان کودک خود کمک کنند.

شعار امسال روز جهانی کار درمانی "اطلاع رسانی، الهام بخشی و اثر گذاری" بود. کار درمانی درواقع علمی است که به کمک فعالیت های هدفمند در بیماران دارای آسیب های جسمی باعث کاهش مشکلات شده و کمک به بهبود سلامتی آنها می کند.

بیش فعالی که دارای سه مشخصه فعالیت زیاد، کم توجهی و فعالیت تکانشی است از جمله اختلالاتی است که کاردرمانی جهت بهبود علائم آن می تواند کمک فراوانی کند.

زمانی یک کودک را بیش فعال می گویند که علائم این اختلال قبل از سن هفت سالگی بروز کرده و با مشکلاتی در زمینه های اجتماعی، خانوادگی، تحصیلی در هر دو محیط منزل و مدرسه مواجه باشد.

از جمله ویژگی های کودک بیش فعال می توان به ناتوانی در توجه به جزییات، نداشتن تمرکز در زمان فعالیت و بازی، عدم گوش کردن به دیگران، ناتوانی در پایان رساندن وظایف و مسئولیت ها اشاره کرد. همچنین این کودکان دائماً وسایل بازی خود را گم کرده و بسیار فراموش کار هستند.

کار درمانی برای کودک بیش فعال بر پایه انجام انواع بازی های هدف دار و استفاده از سیستم پاداش و جریمه است.


در این بازی که به آن نقاشی های نقطه چین با اعداد نیز گفته می شود، کودک باید کف دست غیر غالب خود را روی کاغذ قرار دهد و بعد از بازکردن انگشتان خود، با مداد بر کف دست خود بکشد (توسط دست غالب). در آخر باید به شکل متنوع و نامرتب اعداد 1 تا 10 را بنویسید، سپس به ترتیب این اعداد را پیدا کند و دور آنها علامت بزند. انجام بازی نقطه چین توسط کودک بیش فعال باعث بهبود توجه انتخابی کودک بیش فعال خواهد شد.

در این بازی کودک بیش فعال، باید عکس هایی که به شکل پرپیج و نامنظم کشیده را از یک نقطه آغاز و به انتها برساند. برای تاثیر گذاری بیشتر پیشنهاد می شود از عکس های جذاب و با مفهوم استفاده گردد. (مثلاً توپ را به دروازه بزند)

به دلیل اینکه کودک برای انجام این بازی باید عکس ها را با چشم دیده و سپس جهت آن را دنبال کند، توجه و تمرکز او افزایش می یابد و می آموزد که کارها را به انتها برساند. همچنین این بازی به تقویت سیناپس ها و مسیرهای مغزی کمک کرده و باعث افزایش قدرت فکر و تحمل کودک جهت رسیدن به نتیجه می شود.

در این بازی دو عکس که به ظاهر مشابه هستند ولی در جزئیات تفاوت اندکی دارند، در اختیار کودک قرار داده می شود. کودک باید این تفاوت های جزئی را پیدا کرده و با زدن علامت مشخص نماید. والدین می توانند برای تشویق کودک، زمانی که یک اختلاف را پیدا کرد به او هدیه بدهند.

استفاده از کار درمانی جهت رفع لجبازی کودک بیش فعال

معمولاً لجبازی کودک به دو دلیل اتفاق می افتد:

  • کودک به چیزی یا کاری علاقه دارد که پدر و مادر به آن مایل نیستند.
  • پدر و مادر به کار یا چیزی مایل هستند که کودک دوست ندارد.

برای رفع رفتارهای نامناسب و بهبود رفتارهای درست کودک بیش فعال که لجباز نیز هست، سه روش نادیده گرفتن، محرومیت دادن و پاداش بسیار کمک کننده اند.

از این روش زمانی استفاده می شود که کودک رفتارهایی بروز می دهد که آسیب چندانی به خود یا دیگران نمی زند. رفتارهایی مانند گریه کردن، زدن پا به زمین، نق زدن، فریاد کشیدن و ....

زمانی که والدین با چنین رفتارهایی از سوی کودک مواجه شدند، در گام نخست باید سعی کنند خونسرد باشند و نگذارند کودک با لجبازی بر سر خاسته خود پا فشاری کند و به آن برسد.

 در این روش پدر و مادر باید توجه چندانی نشان ندهند تا به شکل غیر مستقیم کودک بیاموزد، استفاده از لجبازی برای رسیدن به خاسته روش مناسبی نبوده و برای رسیدن به درخواست باید راه بهتری پیدا کند.

نکات این روش برای والدین

  • والدین در صورت مواجه با چنین موقعیتی باید محل را ترک کنند.
  • سرگرم کردن خود به کار دیگر نیز مفید است.
  • والدین باید در این موقعیت به کودک نگاه نکرده و حتی صحبت نکنند.
  • تکرار یک جمله نیز کمک کننده است مانند: هر موقع گریه نکردی، بیا بغلم و یا زمانی که گریه ات تمام شد، با هم بازی می کنیم.
  • پدر و مادر نباید دلسوزی بی جا انجام دهند و توجه کنند که گریه کردن آسیبی به کسی وارد نمی کند.
  • والدین باید همیشه امیدوار باشند.
  • در این مسیر نیاز است که پدر و مادر هر دو با یکدیگر هماهنگ باشند و برای رفع رفتارهای نامناسب کودک به هم کمک کنند.

در مواردی کودک بیش فعال، بد رفتاری های زیادی انجام می دهد که روش نادیده گرفتن تاثیر چندانی بر او ندارد. کاربرد این روش در زمان بروز رفتارهایی مانند دعوا، کتک کاری، پرتاب وسایل به سمت دیگران، استفاده از کلمات و حرف های زشت و نامناسب و .... است.

 در این روش کودک به دلیل بروز رفتارهای نامناسب و خطر آفرین برای زمانی کوتاه در یک اتاق تنها می ماند. محروم بودن از توجه دیگران برای کودک بیش فعال حتی برای مدت کوتاه، اصلاً خوشایند نیست.

نکات استفاده از این روش:

  • روش منزوی کردن باید برای کودکان بیشتر از سه سال به کار گرفته شود.
  • زمانی که کودک در یک اتاق تنها گذاشته می شود، والدین باید مطمئن باشند که امنیت کافی داشته و بیشتر از حد تاریک یا ترسناک نباشد.
  • حتماً باید علت محرومیت برای کودک گفته شود.
  • مدت زمانی که کودک محروم می شود باید با سن کودک تناسب داشته باشد، به طور مثال برای کودک دو ساله، دو دقیقه و کودک پنج ساله، پنج دقیقه کافی است.
  • زمانی که محرومیت کودک به اتمام رسید، والدین نباید درباره آن موضوع حرف بزنند و ادامه دادن قهر، عصبانیت و سرزنش کار درستی نیست.

والدین باید رفتارهای رضایت بخش کودک را جدی گرفته و جهت تکرار آنها، کودک را تشویق و تحسین کنند. برای این روش می توان از روش های تشویق کلامی همچون آفرین، باریکلا و... و یا روش های غیر کلامی مانند هدیه، وسایل بازی، خوراکی و... استفاده کرد.

نکات استفاده از این روش:

  • والدین باید به شکل واضح از رفتارهای درست کودک حرف بزنند.
  • استفاده از مشوق های فیزیکی به شکل مرتب تاثیر فراوانی دارد مانند در آغوش گرفتن، بوسیدن و ....
  • زمانی که کودک در حال شروع یا انجام یک رفتار مثبت است، پدر و مادر باید او را تشویق کنند.
  • استفاده از روش های تشویقی متنوع بسیار کمک کننده خواهد بود.
  • پاداش دادن قبل از شروع یک کار مثبت درست نیست.
  • در زمان تشویق کودک باید پاداشی انتخاب شود که برای کودک لذت بخش است.

طبق نتایج و بررسی های صورت گرفته، در بسیاری از موارد اولین شخصی که نسبت به رفتار کودک دچار شک و تردید شد، یکی از اعضای خانواده بوده است. اما در حدود یک سوم موارد این نگرانی توسط شخصی در محیط مدرسه یا مرکز نگهداری از کودک بیان می شود.

 هم چنین مشخص شده که بیشتر کودکان بیش فعال که این اختلال در آنها به وسیله یک روان پزشک مشخص گردیده کمتر از 6 سال بودند و گروهی دیگر که تشخیص توسط یک روان شناس صورت گرفت، سن بالاتر از 6 سال داشتند. روش های تشخیصی خاصی برای کودکان زیر 6 سال وجود ندارد. به گفته کارشناسان امکان دارد تشخیص هایی که در سن کم اتفاق می افتند بدون بررسی کل اطلاعات موجود باشد.

تاثیر کار درمانی در کاهش و بهبود اختلال بیش فعالی


تفاوت بیش فعالی و اوتیسم در کودکان چیست؟

بیش فعالی، اصطلاحی است که برای همه کم و بیش آشنا به نظر می رسد. ولی عموم مردم درک درستی از این اختلال ندارند و حتی علائم و نشانه های ظاهری آن را نیز نمی شناسند. بین اختلال بیش فعالی و اوتیسم تفاوت های زیادی وجود دارد هر چند که بسیاری از افراد از این تفاوت اطلاع چندانی ندارند.

از مشخصه های بارز بیش فعالی، اختلال در تمرکز و عدم توانایی انجام درست فعالیت های روزانه، جنب و جوش زیاد و نداشتن توجه به محیط اطراف را می توان نام برد.

 تشخیص این اختلال در سنین مختلف امکان پذیر است و در موارد بسیاری دیده شده که نوزادان نیز در گیر شده اند اما زمانی  یک کودک بیش فعال، وارد مدرسه می شود، این اختلال مشکلات بسیاری برای او  به وجود آورده و به همین دلیل، در زمان تحصیل در مدرسه اکثر مبتلایان شناسایی می گردند.

کارشناسان برای این اختلال در طول زمان اسامی مختلفی به کار می بردند مانند: میل انفجاری، بازداری اراده و ناتوانی مهار اخلاقی، فزون جنبشی و اختلال نارسایی توجه.

اوتیسم نوعی اختلال رشدی محسوب شده که قبل از سن سه سالگی در کودک بروز می کند. این اختلال بر بخش های از مغز فرد اثر گذاشته و باعث ایجاد مشکلاتی در رفتارهای اجتماعی و مهارت های ارتباطی او می شود.

تاکنون هیچ دلیل خاصی برای ابتلا به اوتیسم کشف نشده ولی گفته شده که ژنتیک و عوامل محیطی در بروز آن تاثیر زیادی دارند. برای تشخیص اختلال اوتیسم، آزمایشات خاصی انجام نمی گیرد و متخصص درمانگر، در چندین جلسه با توجه به رفتارهای کودک و اطلاعات دریافتی از والدین، نظر قطعی می دهد.

 تعداد زیادی از علائم و نشانه های دو اختلال بیش فعالی و اوتیسم مشابه یک دیگر هستند. ناتوانی در توجه به دیگران، انجام فعالیت بسیار، عدم توانایی در ایجاد تعاملات اجتماعی و بروز رفتارهای تکانشی از جمله این موارد به شمار می روند. در مواردی نیز دیده شده که فرد همزمان به هر دو اختلال مبتلا است.

در این مقاله از این دو اختلال بیشتر گفته شده تا درک تفاوت بیش فعالی و اوتیسم راحتر گردد.

بیش فعالی چیست؟

اختلال بیش فعالی که به آن ADHD نیز می گویند در بین کودکان حدودا 8 تا 10 درصد شیوع داشته و پسران نسبت به دختران بیشتر به آن مبتلا می شوند.

کودک بیش فعال بسیار پر تحرک و پر جنب و جوش است و گاه شیطنت زیاد او سبب آزار اطرافیان می شود. والدین می توانند با انجام روش های درست درمانی، رفتار کودک را کنترل و سبب کاهش این علائم گردند.

بسیاری از خانواده ها با شنیدن اصطلاح بیش فعالی فکر می کنند، کودک آنها نیز دارای این اختلال است. برای تشخیص درست حتما باید به علائم و نشانه های رفتاری کودک دقت کرد.

از ویژگی های مهم کودک بیش فعال می توان به تحرک زیاد، عدم توجه و تمرکز کافی، انجام رفتارهای ناگهانی و غیرقابل پیش بینی اشاره کرد. به طور کلی این بیماری به 3 گروه تقسیم بندی می شود:

نوع اول بیش فعالی در کودکان:

کودک در این نوع اختلال ها توجه و تمرکز کافی ندارد.

نوع دوم بیش فعالی در کودکان:

پرتحرکی ویژگی بارز مبتلایان به این نوع اختلال به شمار می رود.

نوع سوم بیش فعالی در کودکان:

کودک مبتلا، ترکیبی از علائم دو گروه قبل را دارد. مشکل پرتحرکی و عدم توجه و تمرکز در مبتلایان به اختلال بیش فعالی ترکیبی دیده می شود.

برای تشخیص بیش فعالی، فقط به یک آزمون خاص اکتفا نمی شود. جهت ارزیابی درست باید علائم و رفتار شخص به مدت 6 ماه بررسی گردد. علائم ابتلا به بیش فعالی معمولاً قبل از سن هفت سالگی مشخص بوده و کودک مبتلا به این اختلال در محیط های مختلف مانند مدرسه و خانه با انجام رفتارهای نامناسب سبب آزار اطرافیان شده و حتی با دوستان و همکلاسی های خود ناسازگاری می کند.

گاهی دیده شده که عده ای از پدر و مادرها، برای پذیرش بیماری کودک خود، مقاومت می کنند و نسبت به علائم و رفتارهای او بی تفاوت هستند. همچنین به دلیل ترس از عوارض داروهای تجویزی پزشک، از درمان کودک سر باز می زنند. توجه به این نکته ضروری است. چنان چه درمان در زمان مناسب صورت نگیرد، ممکن است عواقب جبران ناپذیری برای آینده کودک رخ دهد و حتی کودک در امور آموزشی یا مهارت های اجتماعی موفقیت چندانی کسب نخواهد کرد.

عوامل ایجاد بیش فعالی

عوامل ژنتیکی و شرایط محیطی سبب به وجود آمدن اختلال پیش در شخص می شوند. آسیب جزئی در قسمت های از مغز که مرتبط با توجه و تمرکز اند، عامل اصلی این اختلال است. از جمله این عوامل محیطی می توان به استفاده از سیگار، آلودگی های محیطی، غذاهای حاوی مواد افزودنی مصنوعی و مصرف مشروبات الکلی در زمان بارداری مادر اشاره کرد.

در مواردی نیز دیده شده حتی برخورد مستقیم دود سیگار با مادر باردار سبب بروز اختلالاتی در رفتارهای کودک گشته است. طبق مطالعاتی که انجام گرفته ابتلا به این اختلال در افراد یک خانواده به علت زمینه ژنتیکی و وراثتی رخ می دهد.

والدین برای پیش گیری از ابتلا کودک به افسردگی و یا بروز رفتارهای ضد اجتماعی و حتی بزهکارانه در نوجوانی، حتماً باید برای درمان در زمان مناسب اقدام کنند. اگرچه برای درمان مبتلایان به ADHD، راه سریعی وجود ندارد ولی می توان علائم آن را کنترل نمود.

افزایش اطلاعات والدین نسبت به این اختلال، باعث بهبود روند درمانی شده و می توانند نسبت به نیازهای فرزند خود برنامه ریزی مناسب تربیتی را انجام دهند. اگرچه سازش با یک کودک پیش فعال به راحتی صورت نمی گیرد ولی اطرافیان باید درک کنند که بروز این رفتارها عمدی نبوده و بدون استفاده از دارو و روش های درمانی قادر به کنترل رفتار خود نیستند.

اوتیسم چیست؟

اختلال اوتیسم در واقع شامل مشکلاتی در زمینه برقراری تعاملات اجتماعی، رشد گفتاری و مهارت برقراری ارتباط است که در آن رفتارهای تکراری نیز دیده می شود.

 این اختلال دارای شرایط خاص عصبی- رفتاری بوده و به دلیل علائم متنوع و بسیاری که دارد به آن طیف اوتیسم (ASD) می گویند.

درجات مختلفی در بیماری اوتیسم قابل مشاهده بوده و در مواردی فقط یک مشکل جزئی در فرد وجود دارد که باعث مشکلات محدودی در زندگی فرد مبتلا می شود و گاه با عوارض شدیدی همراه است که  زندگی شخصی را مختل می کند.

در رفتار کودک مبتلا به اوتیسم، مشکلات ارتباطی و عدم درک احساسات یا افکار دیگران وجود دارد به طوریکه این کودکان قادر به بیان احساسات خود با استفاده از کلمات، حالات صورت و بدنی حتی لمس کردن نیستند.

بسیاری از متخصصان، ژن ها را عامل بروز بیماری اوتیسم می دانند ولی عوامل دیگری همچون سن بالای والدین باعث بیشتر شدن احتمال ابتلای نوزاد به اختلال اوتیسم می شوند.

از دیگر عوامل محیطی می توان به مصرف داروهای خاص توسط مادر باردار و اضافه وزن زیاد او اشاره کرد. در مواردی نیز اعلام شده است که نبود یک آنزیم و سرخچه باعث بروز اختلال اوتیسم شده اند. تاکنون علت دقیق اختلال اوتیسم مشخص نشده است. به گفته کارشناسان، اختلال اوتیسم ناشی از مشکلاتی است که در قسمت های از مغز که مسئول تفسیر پیام های دریافتی از بخش های حسی و گفتاری اند، رخ می دهد.

طبق مطالعات صورت گرفته، میزان اختلال اوتیسم در بین کودکان آمریکایی در دهه 1970، از هر ده هزار نوزاد، 3-1 نفر مبتلا بود. این آمار در  شروع قرن 21 ام، از هر 150 تولد یک نفر اعلام شد.

در بخش راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی، اختلال اوتیسم را یک طیف دسته بندی می کنند و سندرم آسپرگر و اختلال های فراگیر رشد از طیف خفیف آن به شمار می روند.

طبق گزارش های منتشر شده در بین افراد مبتلا به اوتیسم، حدوداً یک سوم به کم توانی ذهنی دچار هستند و همچنین چیزی نزدیک به 40 درصد از این افراد دارای هوشی بالاتر از سطح متوسط هستند.

شیوع اوتیسم به نژاد و میزان سطح اقتصادی و اجتماعی شخص ارتباطی ندارد. در کشورهای در حال توسعه و مکان های که امکانات کمی دارند، تشخیص آن دیرتر اتفاق می افتد. متاسفانه هیچ راه درمانی برای رفع اختلال اوتیسم کشف نشده است. در اغلب موارد شخص مبتلا با مشکلاتی در زمینه خواب، افسردگی، صرع و اختلالات کم توجهی و بیش فعالی نیز درگیر است. برای کنترل این مشکلات دارودرمانی و مشاوره موثر هستند.

در گذشته اختلال اوتیسم را یک بیماری وراثتی تلقی می کردند، که از پدر و مادر مستقیماً به کودک انتقال می یابد، اگرچه گروهی از ژن ها همراه با عوامل محیطی بر بروز این اختلال موثرند ولی شواهدی دال بر انتقال مستقیم والدین به فرزند تا کنون کشف نشده است.

 بهترین زمان برای درمان قبل از 3 سالگی است، کودک باید جهت تشخیص توسط پزشک متخصص ارزیابی گردد. در این زمان به دلیل عدم تکمیل شبکه های عصبی، درمان سریع تر اتفاق می افتد و با افزایش سن از کارآیی روش های درمانی کم می شود. چنان چه والدین با بررسی علائم کودک پی به این اختلال بردند، با شروع روش های درمانی ممکن است تا 70 درصد سبب بهبودی او گردند.

داروهای تجویزی توسط پزشک نقش درمانی ندارند باعث کنترل رفتارهای نامناسب کودک می شوند. خانواده ای که دارای کودک مبتلا به اوتیسم است باید از دو مرحله عبور کنند، در ابتدا باید این اختلال را بپذیرند و نسبت به آن مقاومت ذهنی بروز ندهند و همچنین با شرایط آن کنار آیند.

خانواده ها از چند نظر درگیر هستند، از یک سو از این اختلال آگاهی کافی ندارند و همچنین به دلیل رفتارهای اجتماعی تحت فشار بوده و هزینه های سنگین درمانی نیز دغدغه دیگری است که والدین دارای فرزند اوتیسمی با آن مواجه اند.

درمان خانگی اوتیسم از جمله راه های موثر برای رفع این اختلال عنوان شده است. استفاده از گیاهان دارویی موثر که حاوی خواص آنتی اکسیدانی دارند و روش های حجامت و تغذیه مناسب بر روند کنترل علائم این بیماری تاثیر فراوانی دارد.

طبق تحقیقاتی که صورت گرفت مشخص شده این اختلال به دلیل ناهنجاری های در مناطقی از مغز رخ می دهد که در آن ورودی های حسی پردازش  و پردازش زبانی رخ می دهد.

تفاوت اوتیسم و بیش فعالی از نظر علائم

بیش فعالی نوعی اختلال است که با فعالیت زیاد شخص و ناتوانی او در تمرکز و توجه همراه است. در حالیکه اوتیسم شامل مشکلات زیاد عصبی بوده و فرد مبتلا در زمینه فکر کردن، ایجاد ارتباطات و تعاملات اجتماعی چالش هایی زیادی دارد. در طیف اوتیسم، بروز رفتارهای تکراری و یکنواخت نیز دیده می شود.

باتوجه به نتایج پژوهش های صورت گرفته درباره تفاوت بین دو اختلال اوتیسم و بیش فعالی عنوان شد که کودکان اوتیسمی نمی توانند هیجانات را درک کنند و در مواجهه با تشخیص هیجان و علائم آن با چالش هایی مواجه هستند. به طور مثال زمانی که پدر و مادر یک کودک اوتیسمی از رفتار او خشمگین می شوند، او قادر به تشخیص این حس خشم و حالت چهره نبوده و همچنان به حرکات خود ادامه می دهد.

در صورتی که درباره کودک مبتلا به بیش فعالی این قضیه متفاوت است. اصطلاحاً درباره کودکان پیش فعال گفته می شود که آنها هنوز بلوغ فهم علائم هیجانات را کسب نکرده اند.

همان طور که عنوان گردید، از علائم بیش فعالی، ناتوانی در تمرکز و توجه است. به همین دلیل این کودکان می توانند هیجانات را بفهمند ولی قادر نیستند که رفتار خود را با شرایط منطبق نمایند و عکس العمل افراط و تفریطی نسبت به هیجانات اطراف نشان داده و قادر به انجام واکنش مناسب نسبت به محرک های محیطی نیستند.

در دهه 90 میلادی، جهت مشخص شدن درک هیجان کودکان دارای اختلال بیش فعالی تحقیقاتی صورت گرفت. مشاهده شد که این کودکان نسبت به گروه کنترل در مقابل عکس های خاص، کمتر هیجان زده شدند.

در بررسی دیگری که صورت گرفت، مشخص شد، کودکان مبتلا به بیش فعالی بر هیجانات خود تمرکز چندانی نداشته و حتی قادر نیستند، نام هیجانات خود را به درستی بیان نمایند. طبق نظر کارشناسان، کودکان دارای اختلال بیش فعالی علاوه بر مشکل درک هیجانات محیط پیرامون، در فهم حالت و روحیه خود نیز با مشکل جدی مواجه هستند. هم چنین دیده شده که افرادی که در خانواده سابقه بیش فعالی دارند نسبت به درک هیجانات دچار اختلال هستند.

علائم بیش فعالی

در هر کودک مبتلا به بیش فعالی، طیف متفاوتی از علائم و نشانه ها مشاهده می شود. ویژگی های کلی افراد مبتلا به این شکل هسند:

  • نداشتن حواس، خیال پردازی
  • ناتوانی در گوش کردن و پیدا کردن جهت درست
  • خلق و خوی نامناسب به جهت ترس و مشکل کنترل تکانه
  • ناتوانی در برقراری نظم و پایان رساندن وظایف و فعالیت ها
  • عدم انجام کامل امور (فقط زمانی کودک مبتلا کاری را به پایان می رساند که از انجام آن لذت ببرد)
  • ناتوانی در استفاده از مهارت های اجتماعی
  • ناتوانی در انجام دادن امور به شکل بدون سرو صدا مانند غذاخوردن، لباس پوشیدن
  • نداشتن صبر برای پیگیری نوبت
  • احساس بی قراری، بازی کردن مداوم با وسایل اطراف
  • به میان حرف دیگران پریدن، حرف زدن بدون فکر، ناتوانی در درک تعاملات های غیرکلامی
  • انجام امور بدون فکر قبلی از جمله کارهای خطرناک
  • عکس العمل غیرمنطقی نسبت به بوها، صداها، مزه ها و ....
  • انجام بازی ها و فعالیت های پرخطر

برای درک تفاوت اختلال های اوتیسم و بیش فعالی باید به نشانه ها و علائم آنها دقت کرد.

علائم اوتیسم

  • عدم برقراری تماس چشمی و لمسی
  • صحبت نکردن، تاخیر در گفتار یا تکرار زیاد حملات
  • بی قراری و حس ناراحتی به دلیل مشکلات در زمینه حسی، استرس، ترس و ناتوانی در ایجاد ارتباطات
  • نپذیرفتن تغییرات و مقاومت در برابر کارهای یکنواخت و عادت های خاص
  • ناتوانی در برقراری مهارت های اجتماعی
  • بهره گیری زیاد از حرکات بدن جهت آرام کردن خود همچون تکان و به هم زدن دست ها
  • داشتن وسواس و وابستگی به مواردی خاص
  • نداشتن آرامش و قرار و تحرک بسیار؛ تمایل به بازی و دست زدن به وسایل پیرامون
  • توانایی مناسب در استفاده از مهارت های کلاسی و ضعف در به کارگیری مهارت های غیرکلامی
  • مشکل درک احساسات خود و دیگران
  • عکس العمل نامناسب و غیر طبیعی نسبت به بوها، صداها و مزه ها و ....
  • ناتوانی در درک احساس امنیت و دوری جستن از خطرهای احتمالی

چه شباهت های بین دو اختلال اوتیسم و بیش فعالیت و نقص توجه وجود دارد؟

اگرچه دو اختلال اوتیسم و بیش فعالی یکی نبوده ولی در بعضی از قسمت ها نیز با یکدیگر مشابهت دارند.

طبق نتایج یک بررسی که برروی اختلالات اوتیسم صورت گرفت مشاهده شد که بیشتر کودکان دارای اختلال بیش فعالی و عدم توجه، علائم شاخص اوتیسم مانند مشکلات ارتباطات، بروز رفتارهای تکراری و عدم توانایی مهارت های اجتماعی را نیز دارند. هم چنین بیان شد که در کودکان دارای اختلال اوتیسم، علائم اصلی اختلال بیش فعالی نیز وجود دارد مانند:

بی توجهی: یکی از علائم اصلی جهت تشخیص اختلال بیش فعالی، ناتوانی شخص در توجه به سایر امور است. این افراد به دلیل داشتن مشکلات حسی فراوان، نمی توانند به امور مختلف توجه چندانی نشان دهند.

بیش فعالی: حرکت مداوم، بدون احساس خستگی در مبتلایان به هر دو اختلال دیده می شود، اگرچه ویژگی اصلی جهت تشخیص به شمار نمی رود.

تحریک پذیری: این ویژگی یکی از مهم ترین جنبه های اختلال بیش فعالی محسوب می شود. در افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم نیز این ویژگی به شکل حرکت های مداوم دستی قابل مشاهده است.

همچنین در هر دو گروه از مبتلایان، همپوشانی فراوانی بین حرکت های دست و قسمت عملکرد مغز در جهت ایجاد برنامه و سازمان دادن آنها، وجود دارد.

طبق گزارش های منتشر شده توسط CDC، شیوع اختلال بیش فعالی بین پسران بیشتر است و حدود 5 درصد پسرانی که در سنین 3 تا 17 سال قرار دارند، مبتلا به این اختلال شده اند. در صورتی که در بین دختران این گروه سنی، حدود 5/4 درصد به این اختلال مبتلا هستند. هم چنین در ابتلا به اختلال طیف اوتیسم نیز، تفاوت جنسیتی دیده می شود.

مقایسه سنی در تشخیص اختلالات  اوتیسم و بیش فعالی

نتایج حاصل از داده های CDC برای هر دو اختلال بیش فعالی و اوتیسم نشان می دهد که تشخیص بیش فعالی بیشتر از طیف اوتیسم صورت می گیرد که البته میزان شدت اختلال نیز تاثیر دارد.

معمولا  تشخیص اختلال بیش فعالی در هفت سالگی رخ می دهد و میانگین سنی بالاتر از دو سال و نیم، زمانی است که طیف اوتیسم تشخیص داده می شود. چنان چه در سن پایین، ابتلا به اختلال بیش فعالیت در اشخاصی تشخیص داده شود، ابتلا به طیف اوتیسم در این افراد دیرتر مشخص خواهد شد.

در یک پژوهشی که در سال 2015 انجام گرفت، مشاهده شد که تشخیص زود هنگام ابتلا به اختلال بیش فعالی باعث تأخیر تشخیص طیف اوتیسم در کودکان به مدت 3 سال می گردد.

باتوجه به بررسی های صورت گرفته، مشخص شده است که بین اختلال بیش فعالی و اوتیسم همپوشانی وجود داشته و بسیاری از خانواده ها مایل اند که کودکشان فقط مبتلا به یک نوع اختلال باشد.

در موارد بسیاری تشخیص طیف اوتیسم به تاخیر افتاده و توجه چندانی نسبت به آن نشده است. والدین و افراد نزدیک کودک باید نسبت به رفتار و فعالیت های کودک دقت کنند و در صورت مشاهده هرگونه علامتی مبنی بر ابتلا کودک به پیش از یک اختلال، حتماً با پزشک مشورت کنند. تشخیص درست و به موقع طیف اوتیسم،  باعث افزایش سطح عملکرد کودک شده و تاثیر مثبت بسیاری بر او دارد.

اختلال اوتیسم، چه تاثیرات عاطفی و اجتماعی دارد؟

جهت درک درست تفاوت اوتیسم با بیش فعالی و یا سایر اختلالات، نیاز به آگاهی از تاثیرات عاطفی و اجتماعی آن است.

ناتوانی در برقراری ارتباطات، مهارت های اجتماعی و انجام فعالیت ها و مهارت های تکراری از جمله مهمترین مشکلات افراد مبتلا به اوتیسم به شمار می روند. حتی در کودکانی که طیف خفیف اوتیسم دارند نیز ناتوانی در دوست یابی و ایجاد ارتباطات اجتماعی دیده می شود.

برای درمان اختلال بیش فعالی (ADHD) به چه متخصصانی نیاز است ؟

باتوجه به تفاوت های که بین دو اختلال اوتیسم و بیش فعالی وجود دارد، جهت درمان هر کدام نیز باید به متخصص متفاوتی مراجعه کرد.

متخصصان اطفال، اعصاب و متخصصان کودک در حوزه رشد از جمله پزشکانی هستند که می توانند به درمان اختلال بیش فعالی کمک نمایند. مشکلات اضطراب کودک نیز توسط این پزشکان حل می شود.

جهت استفاده از روش رفتار درمانی جهت یادگیری مدیریت ارتباطات و مهارت های مختلف می توان از روان شناسان بالینی کمک گرفت.

جهت رفع مشکلات عاطفی و احساسی فرد مبتلا به اختلال بیش فعالی، می توان از درمان رفتاری- شناختی استفاده کرد. روان شناسان بالینی به تشخیص این اختلال و مشکلات روحی همچون اضطراب پرداخته و ارزیابی این اختلالات توسط متخصص عصب شناسی کودک نیز می تواند اتفاق بیفتد.

 روش های آموزشی و برنامه ریزی شده تربیتی نیز تاثیر مثبت زیادی دارند که در این روش ها به تدریس مهارت هایی همچون مدیریت زمان و نظم پرداخته می شود.

برای درمان اوتیسم به چه متخصصانی نیاز است؟

در زمینه درمان اختلال اوتیسم، متخصصان اطفال، پزشکان عصب شناس، پزشکان متخصص کودک در حوزه رفتارهای رشد، روان پزشکی کودک و روان شناسان فعالیت می کنند.

تشخیص علائم و نشانه های اختلال و ارائه خدمات درمانی توسط این متخصصان انجام می گیرد.

جهت تقویت و آموزش مهارت های اجتماعی، روان شناسان بالینی و مددکاران اجتماعی حضور دارند. برای رفع اختلالات مرتبط با احساس و عاطفه کودکان باید از درمان های رفتاری – شناختی استفاده کرد. که بررسی مشکلات یادگیری کودکان توسط این متخصصان صورت می گیرد و در نهایت بیماری های که با اوتیسم در ارتباط اند مانند بیش فعالی تشخیص داده می شوند.

تشخیص اوتیسم و رفع مشکلات ناشی از آن مانند اضطراب ممکن است توسط عصب شناس کودک نیز رخ دهد.

آموزش مهارت های لازم در مواقع لزوم توسط متخصصان کاردرمانی اتفاق افتاده و هم چنین آنها در کنار افزایش مهارت ها حسی، درمان با رژیم حسی را نیز جهت بهبود روند درمانی انجام می دهند. رژیم حسی در واقع مجموعه فعالیت های فیزیکی است که کودک جهت تقویت عملکردهای بدنی می آموزد.

مهارت های زبانی جهت برقراری ارتباط با دیگران توسط متخصص گفتار درمان ارائه می شود.

در مدرسه برای کودکان مبتلا به بیش فعالی چه کارهای باید انجام داد؟

اگرچه تفاوت های بسیاری بین اختلال بیش فعالی و اوتیسم وجود دارد ولی کودکان دارای هر دو این اختلال ها، باید در محیط مدرسه تحت مراقبت های خاصی قرار گیرند. کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی در مدرسه نیاز زیادی به توجه و مراقبت دارد.

کودک بیش فعال در مدرسه نسبت به سایر کودکان نیار به مراقبت بیشتری دارد به طور مثال باید نزدیک معلم و یا مکانی که حواسش پرت نمی شود، بنشیند. مشکل اصلی این کودکان نداشتن تمرکز بوده که  با استفاده از علائم مخصوص و یا تصاویر می توان آن را بهبود بخشید.

تکالیف آن ها باید شامل عکس و نوشته بوده و به بخش های کوچک تر تقسیم شوند. با توجه به جنب و جوش زیاد کودک بیش فعال حتما باید وقفه ای بین انجام تکالیف در نظر گرفته شود.

در مدرسه برای کودکان مبتلا به اوتیسم چه کارهای باید انجام داد؟

 کودک اوتیسمی تمرکز کافی ندارد و باید جایی نزدیک معلم و یا در محلی که حواسش کمتر به محرک های شنیداری و دیداری پرت می شود، قرار گیرد.

جهت آموزش کودک اوتیسمی، وسایل کمک آموزشی کمک کننده هستند به طور مثال رمزگذاری به وسیله رنگ ها برای یادگیری مفاهیم جدید به کار می رود. روزانه باید به کودک مبتلا به این اختلال تمارین خاص مهارت های حرکتی و فیزیکی داده شود.

جهت آموزش کودکان اوتیسمی با مهارت های اجتماعی می توان از گفتن داستان بهره برد. در این داستان ها، موقعیت های خاص اجتماعی و ارتباطی به کودک یاد داده می شود. هم چنین تمرین صبر و کاهش اضطراب نیز ضروری به نظر می رسد.

جهت نگهداری از کودکان  پیش فعال (ADHD) در منزل چه باید کرد؟

حتماً در محیط خانه باید قوانین خاصی تعیین گردد و تکرار این قوانین سبب می شود که آنها تبدیل به عادت شوند. همچنین حتماً باید مسئولیت های که مرتبط با کودک هستند، را به مراحل کوچکتر تبدیل کرد.

استفاده از برنامه ریزی تصویری، چک لیست های و کاغذهای رنگی باعث می شود که تمرکز و توجه و نظم کودک بیشتر شود.

والدین جهت بازیابی انرژی در زمان انجام فعالیت های درسی باید به کودک زمان کوتاه استراحت اختصاص دهند و قرار دادن محیطی خاص برای نوشتن تکالیف و فعالیت های مدرسه ضروری به نظر می رسد. یکی دیگر از مواردی که باید رعایت شود این است که از قبل تغییرات برنامه ها به کودک گفته شده تا بتواند با تغییرات غیرقابل پیش بینی مواجهه گردد.

جهت نگهداری از کودک مبتلا به اوتیسم در منزل چه باید کرد؟

اختلال اوتیسم با سایر بیماری ها و اختلالات متفاوت است و حتماً باید آموزش های مخصوص در منزل ایجاد شود. به طور مثال جهت آموزش مهارت نحوه حضور در جمع و بین مردم می توان از بازی های کمک گرفت که در آن هر شخص نقش خاصی دارد.

برای این کودکان تنظیم برنامه های هر روز، ضروری است و حتماً باید وظایف و فعالیت های کودک به قسمت های کوچکتر تقسیم شوند. هم چنین آموزش مهارت های برقراری ارتباط با دیگران بسیار مهم بوده و اهمیت ویژه ای دارد.

اختلالات بیش فعالی و اوتیسم روی یادگیری چه تاثیری دارند؟

ابتلا به اختلالات بیش فعالی و طیف اوتیسم بر نحوه عملکردهای مدرسه و محیط آموزشی سایر کودکان تاثیر بسیاری دارد. چنان چه یک خانواده دارای کودکی هستند که همزمان به هر دو این اختلالات مبتلا است باید دقت کنند که چه چیزی باعث افزایش تمرکز و یادگیری او می شود.

آیا توانایی فعالیت در یک کلاس درس با رویکرد مشخص را دارد؟

آیا این کودک باید کنار میز معلم قرار گیرد تا به او کمک شده و میزان تمرکزش افزایش یابد؟ والدین حتماً باید تمام اطلاعاتی که درباره مهارت یادگیری کودک خود می دانند به اطلاع معلم یا متخصص درمانگر برسانند تا جهت تنظبم برنامه آموزشی انفرادی (IEP) او لحاظ شوند.

درک پیامدهای اجتماعی اوتیسم

ابتلا به اوتیسم و اختلال بیش فعالی، تاثیر مستقیمی بر روابط اجتماعی شخص دارند، اگرچه روش تاثیرگذاری هر کدام متفاوت است. 

در طیف اوتیسم، در توجه، روابط اجتماعی، رعایت کردن نوبت دیگران و سایر مهارت های اجتماعی، مشکل به وجود می آید. در برخی از مواقع، مشکلات اجتماعی ناشی از فعالیت های تکانشی یا عدم توجه به نشانه های اجتماعی هستند.

 زمانی که یک کودک به هر دو اختلال مبتلا است، حتماً باید در منزل و محیط مدرسه از آنها مراقبت و حمایت ویژه به عمل آورد. جهت رفع مشکلات ارتباطی و اجتماعی کودک، رفتار درمان ها، مددکاران اجتماعی و ..... می توانند کمک کنند.

تحقیق درباره رابطه بین اوتیسم و بیش فعالی

باتوجه به نتایج تحقیقات صورت گرفته در موسسه کریگر کندی، حدود یک سوم از کودکان مبتلا به طیف اوتیسم که در سن 4 تا 8 سال قرار داشتند، دارای علائم شاخص ابتلا به بیش فعالی نیز بودند.

به گفته پژوهشگران کودکانی اوتیسمی که دارای علائم اختلال بیش فعالی نیز بودند نسبت به گروه که فقط اوتیسم داشتند، بیشتر دارای مشکلاتی در زمینه مهارت های شناختی، اجتماعی و تطبیقی بودند.

کودکانی که به هر دو اختلال مبتلا هستند، طبق تحقیقات صورت گرفته مشخص شده که نسبت به سایر کودکان حدود چهار برابر بیشتر زورگویی می کنند. به گفته پزشکان، آمار کودکانی که به هر دو اختلال همزمان مبتلا هستند، روز به روز در حال افزایش است.

حدود 162 کودک در تحقیق رشد طولی مشارکت کردند، پژوهشگران این کودکان را به دو گروه تفکیک کردند:

  • با گروه اوتیسم (ASD)
  • بدون گروه اوتیسم (ASD)

نتایج این تحقیق، 63 درصد از این کودکان را درگیر اختلال اوتیسم عنوان کرد که از این تعداد، 18 نفر (29 درصد) دارای علائم بیش فعالی بودند.

برای تشخیص درست حتما باید به علائم این اختلالات در سنین پایین توجه کرد شناسایی در زمان مناسب سبب می شود که شروع درمان سریع تر اتفاق افتاده و کنترل علائم راحت تر صورت گیرد.

تفاوت بیش فعالی و اوتیسم در کودکان چیست؟


علائم بیش فعالی در نوزادان، کودکان نوپا یک ساله

دوران نوزادی در بین اکثر مردم معمولا تا یک سالگی تلقی می شود‌ ولی این دوره در حقیقت از زمان تولد تا پایان یک ماهگی فرد است. این دوران در زندگی هر شخص بسیار مهم بوده و یکی از مراحل اساسی رشد محسوب می شود و در این دوره نوزاد سعی می کند در زمینه رفتاری و جسمی با محیط بیرون از رحم خود را مطابقت دهد.

کودکان سالم مجموعه ای از رفتارها، خلق و خو و ظاهر دارند. بسیاری از والدین درباره رشد طبیعی و مطابق با استاندارد نوزاد خود همواره نگران هستند.

جهت اطمینان والدین از سلامتی نوزاد خود در ادامه به مهارت های حرکتی نوزادان زیر یک سال اشاره می کنیم. همچنین موسسه فرزندان برتر مقاله ای به نام "تحرک بیش از حد نوزاد" تهیه کرده است که در آن به 8 نشانه سلامت نوزاد پرداخته شده و مطالعه آن به والدین کمک می کند که تشخیص دهند  نوزاد آن ها تغذیه مناسب، خواب کافی و رشد مناسبی دارد یا خیر.

خصوصیات نوزاد سالم از 1 تا 12 سالگی

نوزاد سالم و طبیعی به بچه ای گفته می شود که در سال اول زندگی قادر به انجام کارهای زیر باشد.

1- نوزاد تازه متولد شده

نوزاد سالم در روزهای نخست تولد می تواند سر را به سمت نور حرکت داده و دست و پاها را خم کند. حتی قادر است که زانو را بکشد و دست خود را مشت کند‌.

2- در پایان یک ماهگی

وقتی نوزاد به سن یک ماهگی می رسد قادر است سر خود را برای چند لحظه بالا نگهدارد.

3- در سن دو ماهگی

با رشد نوزاد و رسیدن به سن دو ماهگی، او می تواند سر خود را برای ده ثانیه و حدود 5 سانتی متر بالاتر از بدن قرار دهد.

4- در سن سه ماهگی

در سه ماهگی نوزاد می تواند دست ها را به عنوان تکیه گاه بدن استفاده کرده و مدت زمان بیشتری سر را بالاتر از بدن بگیرد (حدود یک دقیقه).

5- در سن چهار ماهگی

نوزاد چهار ماهه تکیه گاه خود را کم کم وسیع می کند و همچنین سعی می کند بازوها را به سمت جلو بدن خود بگیرد.

6- در سن پنج ماهگی

در این سن نوزاد حالت شنا به بدن خود گرفته و فقط می تواند که روی شکم غلت بخورد.

7- در سن شش ماهگی

نوزاد شش ماهه سعی می کند که برای حفظ تعادل خود از دست ها نیز کمک بگیرد.

8- در هفت و هشت ماهگی

در این سن نوزاد قادر است که روی شکم به سمت وسایل دست خود را دراز کرده و حتی کم کم به این توانایی دست پیدا کرده که روی شکم به پشت یا برعکس غلت بخورد.

9- سن نه ماهگی

معمولا نوزاد نه ماهه به اطراف نگاه کرده و سعی می کند به شکل سینه خیز به سمت وسایل و اشکال رنگی حرکت کند.

10- سن ده ماهگی

بچه در این سن سعی می کند با کمک از دست ها و زانوها بلند شده و حالت نیم خیز بگیرد.

11- سن 11 تا 12 ماهگی

نوزاد در این سن می تواند  بهتر و مطمئن تر بلند شده و حتی در برخی مواقع نیز تلاش می کند که حالت مسابقه دویدن نیز به خود بگیرد‌.

اختلال بیش فعالی بین کودکان شیوع زیادی داشته و بسیاری از والدین با مشاهده بعضی رفتارهای نوزاد خود، نسبت به ابتلا آن همواره احساس نگرانی دارند، در این مطلب به علائم بارز این اختلال در نوزادان اشاره شده است تا والدین با مطالعه آن، ارزیابی بهتری از رفتار فرزند خود داشته باشند.

از مشخصات بارز اختلال بیش فعالی نوزادان می توان گریه های مداوم و بیش از حد، اختلالات در زمینه خواب و تغذیه نام برد. طبق نظر کارشناسان بین بروز این علائم و اختلال بیش فعالی در دوران کودکی ارتباط مستقیمی وجود دارد.

طبق مطالعات صورت گرفته مشخص شده که نوزادانی که بیشتر از سایر همسن و سالان خود گریه می کنند و در تغذیه و خواب با مشکلاتی مواجه هستند، احتمال بیشتری دارد که به اختلال بیش فعالی مبتلا شوند.

در اختلال بیش فعالی مشکلاتی در زمینه بروز رفتارهای هیجانی، بیش فعالی و نقص در توجه و تمرکز ایجاد می شود.

عوارض گریه بیش از حد نوزاد

طبق آمارهای غیررسمی حدود 20 درصد نوزادان در سال های نخست زندگی مشکلاتی مانند گریه مداوم، مشکلات تغذیه و خواب دارند. در اغلب موارد این علائم با رشد کودک و افزایش سن تا قبل از ورود به دبستان از بین می روند.

موری هلن همی محقق دانشگاه بازل درباره اختلال بیش فعالی نوزادان می گوید "چنانچه این علائم در نوزادی دیده شد که بروز این مشکلات در خانواده ی آن ها سابقه دارد، نیاز است برای پیشگیری از بروز مشکلات در سنین بالاتر حتما به سرعت برای ارزیابی و درمان به پزشک مراجعه کرد".

محققان بر روی 1935 نوزاد، حدود 22 پژوهش درباره این اختلال انجام دادند. در این مطالعات ده مورد به بررسی عوارض گریه های مداوم نوزاد پرداخته شد و همچنین در چهار مورد ارزیابی اختلالات خواب، سه مورد مشکلات تغذیه نوزادان، پنج مورد بررسی سایر مشکلات نوزادان انجام شد.

در نوزادانی که در این سن با مشکلات بیشتری درگیر می شوند، احتمال بروز اختلالات رفتاری مانند اختلال بیش فعالی، رفتارهای پرخاشگرانه، تخریب و دعوا در آن ها افزایش می یابد.

 چنان چه نوزاد در خانواده های مضطرب و یا خانواده هایی با مشکلات در زمینه روانی، اجتماعی و ارتباطی رشد کند، باعث شده که بیشتر در معرض ابتلا به اختلال رفتاری در کودکی و بزرگسالی قرار گیرد.

علائم بیش فعالی در نوزادان

گریه کردن امری طبیعی در بین نوزادان است و در مواردی نیز آرام کردن ها به سختی صورت می گیرد. گریه مداوم در واقع به گریه طولانی، ناخوشایند، بدون دلیل و غیر قابل ساکت شدن

گفته می شود که  در سه ماه نخست زندگی نوزاد شیوع زیادی دارد.

 از مشکلات خواب نوزاد می توان سخت به خواب رفتن و بیدار شدن متوالی در طول شب را نام برد. استفراغ کردن، بی توجهی به شیر، نداشتن اشتها و مشکلات بلع از جمله مشکلات تغذیه ای نوزاد هستند.

پنی گلس دکترای روان شناسی رشد در مرکز ملی کودکان در آمریکا در این باره می گوید، تا قبل از این برای نام گذاری نوزادان نا آرام از اصطلاح کولیکی استفاده می شد، اما اکنون به ریفلاکس خفیف، کولیک می گویند. همچنین نظر ایشان درباره درمان این نوزادان این است که اکثر آن ها به درمان ها سریع پاسخ  می دهند.

چنانچه والدین درباره شرایط نوزاد خود احساس نگرانی می کنند نیاز است که حتماً با پزشک متخصص مشورت کنند، به دلیل اینکه ممکن است مشکلات به وجود آمده برای نوزاد به راحتی حل نگردد.

طبق نظر دکتر پنی گلس، نیاز است که والدین به شرایط نوزاد دقت کرده و در زمان های مختلف شرایط جسمی او را بنویسند تا پزشک بتواند ارزیابی بهتری داشته باشد. از این شرایط جسمی می توان به تعداد تکرار حالت های نوزاد، زمان رخ دادن آن در طول شب یا روز، نحوه آرام کردن نوزاد اشاره کرد.

کمک گرفتن از سایر پدر و مادرها که چنین شرایطی را تجربه کرده اند مفید خواهد بود. برخی از والدین با دیدن مشکلات نوزاد همچون گریه مداوم، نخوابیدن و نخوردن شیر و حواس پرتی احساس ناامیدی می کنند و حتی ممکن است افسرده شوند. راهنمایی های دوستان و آشنایان برای رهایی از این شرایط کمک فراوانی می کند.

از  نشانه های اولیه بروز اختلال بیش فعالی در نوزادان می توان موارد زیر را نام برد:

توجه طلبی

نوزادان بیش فعال نسبت به سایر بچه ها به توجه و مراقبت بیشتری نیاز دارند. از دیگر خصوصیات آن ها می توان پریشانی، ناراحتی در هنگام سرگرم شدن و یا لمس شدن اشاره کرد که منجر به گریه مداوم آن ها می شود. پدر و مادر این نوزادان باید به طور دائم این نوزادان را به آغوش بگیرند و یا تکان دهند که باعث خستگی آن ها می شود.

بی قراری بیش از حد

از دیگر ویژگی هایی که در نوزاد بیش فعال وجود دارد می توان بی قراری و بی تابی را ذکر کرد. بی قراری زیاد نوزاد باعث می شود که در خواب با مشکلاتی مواجه شده و ساعت خواب کمی داشته باشد. همچنین در رفتار بچه بی قرار به سختی غذا خوردن نیز مشهود است.

خشم و غیض

معمولاً نوزادان بیش فعال در خلق و خویشان نیز  تغییراتی رخ می دهد و باعث بروز رفتارهایی مانند ضربه زدن به اطراف توسط پاها، جیغ کشیدن و بی قراری می شود.

در موارد بسیاری، این بچه ها رفتارهای دردسر ساز مانند تکان خوردن زیاد در گهواره و تخت و یا زدن سر به کناره های گهواره را نیز بروز می دهند. اگر چه علائم بیش فعالی در کودکان، معمولا رفتار طبیعی برای نوزادان تلقی می شود ولی در صورتی که این رفتارها با رشد کودک و افزایش سن نیز همراه او بود، مشورت با پزشک ضروری است.

تشخیص بیش فعالی در نوزادان

یکی از دغدغه های والدین این است که آیا امکان تشخیص علائم بیش فعالی در دوران نوزادی وجود دارد؟ به گفته بسیاری از کارشناسان اختلال بیش فعالی با مشخصه های عدم تمرکز و تحرک زیاد معمولاً در سنین نوزادی قابل تشخیص قطعی نبوده و طبق نتایج تحقیقات نوزادان نارس بیشتر از نوزادان سالم مبتلا به این اختلال می شوند.

معمولا تشخیص قطعی بیش فعالی در سنین 5 یا 6 سالگی که همزمان با ورود کودک به محیط آموزشی مانند مهد کودک یا دبستان که نیازمند تمرکز و نشستن طولانی در یک مکان است، اتفاق می افتد‌. همچنین علائم این اختلال باید در دو محیط متفاوت مدرسه و منزل دیده شده و به مدت 6 ماه در کودک وجود داشته باشند.

در یک مطالعه، پژوهشگران با توجه به زمان خیره شدن نوزادان به یک عکس به ارزیابی نوع نگاه حدود 80 نوزاد، یک تا چهار روزه پرداختند و با گذشت 3 تا 10 سال از این تحقیق از پدر و مادرهای آنها خواستند که به پرسش هایی درباره خلق و خو فرزندشان پاسخ دهند. طبق نتایج این تحقیق مشخص شد، نوزادانی که در زمان کمتری تمرکز برای خیره شدن به یک عکس انجام می دهند، خطر ابتلا به بیش فعالی در آنها بیشتر است.

 همچنین طبق یافته های این مطالعه‌ نوزادانی که قادر نیستند بر روی یک عکس تمرکز کنند، احتمال بیشتری دارد که در آینده به اختلالات رفتاری دچار شوند.

علل ابتلا به بیش فعالی

از جمله عوامل بروز این اختلال به عوامل ژنتیکی و متغیرهای محیطی می توان اشاره کرد. برخورد مادر با عفونت های زمستانی در سه ماه نخست بارداری، اختلالات مغزی، عوامل عصبی شیمیایی ( انتقال دهنده های عصبی) و عوامل روانی-اجتماعی از جمله این موارد هستند. همچنین استرس بعد از زایمان یا استرس در زمان تولد نوزاد نیز از دیگر عواملی بوده که باعث بی قراری نوزاد می شوند.

برای تشخیص بیش فعالی در نوزادان چه باید کرد؟

بسیاری از والدین نمی دانند چگونه تشخیص دهند که نوزاد آنها رفتاری نرمال دارد و یا رفتار او بیانگر علائم اختلالات بیش فعالی نوزادان است.

در کتاب مادران و راهنمای مراقبت های اولیه از نوزاد، جنیفر واکر و لورا هانتر همکارش در این مورد گفتند: "در صورتی که نوزاد در طول روز به مدت شش ساعت و یا بیشتر گریه کند و با مشکلاتی در زمینه خوردن و خواب نیز مواجه باشد احتمال دارد، شرایط منزل مناسب نبوده و باعث استرس در نوزاد شود. همچنین مشاهده گریه و بی قراری نوزاد در بازه زمانی 6 تا 9 شب طبیعی است".

واکر در ادامه می گوید، نوزاد باید در طول روز مقدار خاصی از انرژی را آزاد کند. توجه به این نکته ضروری است که هر نوزاد نسبت به سن و مشخصات فردی، روال روزمره خاصی دارد و نیاز است والدین نسبت به آن اطلاع پیدا کنند. به طور مثال با گذشت دو هفته از زمان تولد تا 3ماهگی نوزاد، هر 5/2 تا 3 ساعت یک بار  نیاز دارد با شیر تغذیه شود و میزان خواب شبانه او نیز 5/4 تا 5 ساعت افزایش می یابد و با رشد نوزاد، مدت خواب در طول شب به 9 تا 12 ساعت می رسد.

در صورتی که مشکلات نوزاد در موقع مناسب رفع شوند، در آینده با مشکلات رفتاری مواجه نخواهد شد. قنداق کردن طبق نظر واکر برای نوزادان با سن کمتر از 3 ماه مفید بوده و باعث بهتر شدن خواب آن ها می شود.

همچنین او می گوید: معمولا علت گریه نوزادان مختلف بوده و تنها علت آن گرسنه شدن آن ها نیست. برای جلوگیری از اختلالات رفتاری نوزادان، تنظیم زمان خواب و تغذیه، بهبود شرایط خواب، بررسی سلامت جسمی و روانی آن ها بسیار کمک کننده است.

جمع بندی بیش فعالی در نوزادان

? گریه بیش از حد، مشکلات در زمینه خواب و تغذیه از جمله علائم اختلال بیش فعالی نوزادان هستند.

? درمان و رفع مشکلات رفتاری در زمان نوزادی مانع ایجاد مشکلات رفتاری در آینده خواهد شد.

علائم بیش فعالی در نوزادان، کودکان نوپا یک ساله